Құстар – біздің досымыз

Тақырыбы: Құстар – біздің досымыз
Мақсаты: Оқушыларға табиғат көркі құстар туралы, құстардың пайдасы туралы түсінік беру;
Құстарға деген сүйіспеншілік сезімдерін дамыту, құстар туралы өлең, тақпақ, жұмбақтар айта отырып, тілдерін дамыту, сөздік қорын молайту;
Достыққа, құстарды қорғауға, оларға қамқорлық жасай білуге тәрбиелеу.
Көрнекілігі: құстардың суреттері, слайдтар, үнтаспалар,»Аққу мен үйрек» ертегісі, М. Әбілқайыр» Таңғажайып табиғат», «Ақтөбе облысының жануарлар әлемі» кітаптар, буклеттер.

Сабақтың барысы:
Біздің елімізде көктем шығысымен қайнаған еңбек басталады. Ол еңбектің нәтижелі болуына құстар көмегін тигізеді. Олар зиянды жәндіктерді, кенелерді, кемірушілерді құртып, егін мен орманды қорғайды.
Көктем, көктем, көктемде,
Құстар келіп жеткенде,
Біз қуанып қаламыз
Әнмен қарсы аламыз.

Көктем келді, құс келді,
Күн ұзын, түн қысқа енді
Көктем келді, су ақты
Күннің көзі шуақты

Көктем келді, гүл өсті
Көбелекттер гулесті
Көктем келді, гүл өсті

Хор «Көктем» әні
Құстар жануарлардың ішіндегі көп тараған түрі. Олардың табиғатта 9мың түрі бар. Тіршілік ету әрекеттері әртүрлі, олар табиғат сақшылары. Құстардың пайдасы өте көп.
- Құстар нешеге бөлінеді? (2 топқа)

Құстар
Үй құстары
Жабайы құстар

♦ Жыл құстары
↓
Қараторғай, аққу, көкек, қарлығаш, бозторғай

♦ Қыстап қалатын құстар
↓
Қарға, тоқылдақ, сауысқан, көгершін, торғай.
- Неге бұл құстарды «жыл құстары» деп атайды?
- Олар немен қоректенеді?
- Құстар табиғатқа қандай пайда келтіреді?

Ой балалар, балалар,
Жылы, жылы жел соқты,
Қаңқыл - қаңқыл қаз кепті,
Желкілдейді көк майса,
Желіндейді мал жайса.
Ауыл көшті қыстаудан,
Әне апамдар қой сауған.

Қар су болып жөнелді -
Қалды дала жалаңаш
Күн нұрына кенелді,
Бүршік атып бар ағаш
Келіп көктем құстары
Бау - бақшада ән салды.
Оларды жас достары,
Ұя жасап қарсы алды.

ТОРҒАЙ
Білгің келсе көп жайды,
Бақылап жүр торғайды.
Кіп-кішкентай сол құстар
Табиғатты қорғайды.
Пайдалы құс торғайды
Үркітуге болмайды.
Бұзсаң егер ұясын
Қайтып келіп қонбайды.
Кіп-кішкентай торғайды
Жақсы бала қорғайды.
Жасап берсек ұясын
Қыста олар тоңбайды. (Бақыт Исаева)

КЕКІЛІК
Кекілік - ау, кекілік,
Тау - таста жүрер секіріп
Қауіп төнсе кенеттен
Бұтаға олар бекініп
Жылағата, Таскешу
Тоғайы толған кекілік
Кетіп барад әнеки
Тастан – тасқа секіріп (Көпболсын Панзабекұлы)

САУЫСҚАН
Селк етіп сырт дауыстан
Шықылықтайды сауысқан
Атамнаң жиған сымдарын,
Терекке тасып тауысқан
Жасаған өзі бастама
Бұл ісі үлгі басқаға
Үзік те жұлық сол сымнан
Алыпты басып баспана
Теректің басын мекендеп
Ұясын қойған бекемдеп.
Мәз болды атам:»Бұл құс та,
Шебердің өзі екен» деп (Мекембай Омарұлы)

ҚАРҒА
Қарға, қарға, қарғалар
Қар үстінде жорғалар
Екі шоқып, бір қарап
Қара басын қорғалар (Т. Айбергенов)

ТЫРНАЛАР
Тағдыры қимағанмен артық пішін
Тағдыры бермегенмен артық күшін
Ынтымақты - ау, тырналар, ынтымақты - ау,
Қарашы шіркіндердің тәртіптісін. (Мұқағали Мақатаев)

Мен қараторғаймын
Шегірткеден жұртыңды
Қырғи болып қорғаймын
Егістікке, жайылымға
Қорғаушы болып тұрамын
Жәндіктерді зиянды
Құрттатұғын батырмын
Дайындайтын ұямды
Достарға келе жатырмын

Құс сұлуы аққумын
Табиғат көркі сыйлаған
Мылтығын кезеп еш мерген
Атуға көзі қимаған
Сұлулықты паш етіп,
Жырлаған талай ақындар,
Нәзік үнді, көл көркі,
Құс патшасы атым бар.

«Аққу мен үйрек» көрінісі, «Аққуым» әні

Қаздар, қаздар, ала қаздар
Бала қаздар, ана қаздар
Айдында шышығады
Жағада тынығады
Көкек, көкек, көкек деп
Бұтаққа қонақтап
Көкек, көкек, көкек деп,
Отырар алақтап
Көкек, көкек, көкек қулана қарайды
Көкек, көкек, көкек жасыңды санайды

Күндіз жатып, түн күзеткен
Қырағы көз барлаушымын
Барлық жерден көзім жеткен
Тышқан қоймай аулаушымын
Мен бір жазда бірнеше мың тышқан құртам, сонымен көптеген астық адамға қалады.

Тамылжып, сорғалап құйылған
Әсем ән құйқылжып қиырдан
Елжіреп жүрегің, еркіңді баулиды
Ән тында ерке құс бұлбұлдан
( Құстарға арналған тақпақтар айтылғанда интерактивті тақтадан құстар суреттері көрсетіледі)
Құс - табиғат, өмір көркі. Халық шебер әншісін бұлбұлға, сүйікті азаматын - сұңқарға, кербез сұлуды - аққуға, нашар жігітті - жапалаққа теңеген. Бейбітшіліктің, достықтың белгісі ретінде көгершінді білеміз.
«Кептерлер» әні орындалады
Қазақстанда 500 - ге тарта құстың түрлері бар. Оның ішінде «Қызыл кітапқа» құстың 49 түрі қорғау үшін енгізілді.
Құстардың жеке түрлерінің ауысуын білу үшін нөмірленген сақина салады. Ол сақинаны құс өлгенде ғана алады. Құс қай жерде балапандаса сол жер оның отаны болып табылады.
Қыздар «Құстар» биін билейді
- Балалар, енді біз құстар туралы жұмбақтар шешіп көрейік.
Қос қанатын иіп ап
Жарға келіп қонады
Қара киім киіп ап
Балшықтан үй салады (қарлығаш)

Тұмсығымен ояды
Ұя салып қояды
Табыңдаршы балалар
Ол қандай құс болады (тоқылдақ)

Ұшқаны қызық жалпылдап,
Өзі сондай қарқылдақ (қарға)

Күндіз соқыр не деген
Түнде қандай көреген (үкі)

Бүріп қойған сағаттай,
Айқайлайды таң атпай (әтеш)

Еркін самғап ұшсын деп
Мәпелейміз, баптаймыз
Бейбітшілік құсы - деп
Қайсы құсты мақтаймыз.(көгершін)

- Құстар табиғатқа қандай пайда келтіретінін білеміз бе?

Көлдің сәні Орман, бау - бақшаның көркі
ҚҰСТАР
Емшісі Табиғаттың әні, сәні
Құстардың пайдасы көп. Олар орман мен егінді қорғайды. Өсімдіктердің тұқымын басқа жерге тарату арқылы адамға көмектеседі.
Қорытындылау:
Құстар – біздің досымыз.
Құстарға қамқорлық жаса, қорға. Көктемде құстарға ұяшық, қапаз жасауды ұмытпайық. Құстарға арнап жасаған ұяға құстар көп қонады. Оларға жем шашып, бақылап, қамқорлық жасаймыз.
Есіңде болсын!
- Құстардың ұясын бұзба, жұмыртқасын жарма.

Құс досымыз, қорғаймыз біз,
Сүп - сүйкімді сүйеміз торғайды біз
Ағаш ұя жасаймыз ақ көңілмен
Қанатты туысқанды қолдаймыз біз.