Парфия патшалығы

Парфия патшалығы (6 сынып)
Сабақтың мақсаты:
Білімдік: Оқушыларға Парфия патшалығының құрылуы, көшпелі тайпалардың ұрпағы Арсак құрған Парфия патшалығы билеушілерінің өз шекарасын үнемі ұлғайта отырып, Римнің басқыншылық әрекетіне күйрете соққы бергендігі туралы баяндау.
Дамытушылық: Оқушылардың тарихи оқиғаларды өз бетінше тұжырымдай білуіне бағыт беру, логикалық ойлау қабілетін арттырып, ойын еркін айтып жеткізе білуге дағдыландыру;
Тәрбиелік: Оқушылардың пәнге деген қызығушылығын арттыру, өз елінің тарихи құндылықтарын құрметтеуге үйрету, елін, жерін сүйетін дарынды ұрпақ тәрбиелеу.
Сабақтың түрі: Аралас сабақ.
Сабақтың әдісі: баяндау, әңгімелеу және сұрақ - жауап.
Сабақтың көрнекілігі: Парфия патшалығының картасы, түрлі мәдени суреттер, интерактивті тақта, слайд, бейне таспа, кесте, әр түрлі деңгейдегі тапсырмалар.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру кезеңі
2. Үй тапсырмасын сұрау
3. Білімін жан – жақты жетілдіру
4. Жаңа сабақ
5. Жаңа сабақты бекіту
6. Қорытындылау
7. Бағалау.
8. Үй тапсырмасын беру.

І Ұйымдастыру кезеңі:
а) Сәлемдесу, түгелдеу
б) Құрал - жабдықтарын тексеру
в) Оқушылардың назарын сабаққа аудару
г) Оқушыларды топқа бөліп отырғызу.
1 топ – «Сұңқар» тобы
2 топ – «Алғыр» тобы
3 топ – «Тұлпар» тобы

ІІ Үй тапсырмасын сұрау
Үш топқада ортақ және жеке тапсырмалар беріледі. Қай топ жылдам және
дұрыс жауап берсе, ұпай сол топқа беріледі. Үш топтың жарысы сабақтың
соңына дейін жалғасып отырады. Топтардың ішінде белсене қатысып отырған оқушылар бағаланады.
1 тапсырма: «Картатеканы толтыру» деңгейлік тапсырма
 Қасиетті құдайларды ата. Ахурамазда, Митра, Нана оларға храмдар тұрғызылды.
 Қушандықтардың негізгі шаруашылығын атаңдар? көшпелілер дәстүрлі мал шаруашылығымен, егіншілік пен бау - бақша
 Кушан мемлекетінің билеушісі? ІІ Қатпыз

2-тапсырма: «Кім жылдам» ойыны слайд
1. Қанышке патша елді 27 жылдан астам биледі; 23 жыл
2. ІІ ғасырда Иран жерінде Сасанилер мемлекеті қалыптасты; ІІІ ғасыр
3. Қанышке патшалық еткен кезде оның даңқы көрші мемлекеттерге таралды және әскери құдіретін барлығы таныды;
4. Хорезм жерінде, Вахш жазығында ірі канал жүйелері салынды;
5. Мани б. з. б 216 жылы Эктабан жерінде дүниеге келді; Вавилон
6. Б. з басында солт – шығ келген көшпелілер Бактрия жерін басып алып, 4 аймаққа бөлді; 5 аймақ

3-тапсырма: «Тарихи сынық хат» оқушыларға конверт беріледі
1. Археологтар мен тарихшылар Сурх - Котал төбесіндегі «Жеңімпаз Қанышке храмы» деп аталатын сарайды қазып зерттеді. Бұл храм төбенің үстінде салынған екен. Оған күншығыс жақтан үлкен баспалдақтар арқылы көтеріліп баратын болған. Храм төртбұрышты етіп салынған.
2. Халықтың көпшілігі бұрынғыдай заратуштралық ілімге сенді. Елдің оңтүстік және шығыс бөлігінде будда діні таралған. Бұл үнділіктер мекендеген және оларға жақын аймақ еді.
3. Кушандық саудагерлер металл бұйымдар мен қаруларды, бағалы тастарды, қой терісі мен жүннен жасалған заттарды Қытайға, Үндістанға, Египетке, Рим жеріне алып барып отырды. Сонымен қатар сақ сарматтармен тығыз байланыс орнатты.

ІІІ Білімін жан – жақты жетілдіру
4-тапсырма: «Картаны құрастыру» сұрақтарға жауап беру арқылы
1. Орта және Орталық Азияда ежелгі дүниеде қандай мемлекеттер болған? Бакрия, Кушан
2. Кушандық дәуіріндегі храмдардың ерекшеліктерін ата.
3. Қолөнер өндірісі туралы әңгімеле.
Сонымен біздің бүгінгі жаңа тақырыбымыз Парфия патшалығы

ІV Жаңа сабақ
Жоспары:
1. Парфия патшалығының құрылуы
2. Парфиядағы басқару жүйесі.
3. Көшпелілер және Парфия
4. Парфияның римдіктерді талқандауы
Сабақта оқушылардың ойын дамыту үшін, ең алдымен Парфия патшалығының орналасқан жеріне тоқталамын. Жоспар бойынша слайдты пайдалана отырып түсіндіремін
Парфияның қуатты мемлекетке айналу себебін түсіндіру үшін төмендегі кестені пайдалануға болады.
Арсак – Мемлекеттің негізін қалады
Тиридат – Парфия патшалығының жерін кеңейтіп, қуатты мемлекетке айналдырды.
І Митридат – Парфия патшалығының шекарасын Евфрат өзеніне дейін жеткізді. Сөйтіп оңтүстік батыстағы бай аймақты өзіне қаратып алды.

Парфияның римдіктерді талқандауы туралы тақырыпшаны оқушыларға бейнетаспа көрсету арқылы түсіндіремін.

V Жаңа сабақты бекіту
5 - тапсырма. «Математикалық шкатулка»
(7 *7) + (9 *9) = 130ж (Сирияның патшасы ІІІ Антиох Парфияға жорық жасады)
4 * 8 + 21 =53ж (Римдік әскербасы Красс Сирия жерін басып алады)
(3 *8) + (5 *9) - 14 =55ж (Рим әскерлері Парфия патшалығына жорыққа шығады)

6 - тапсырма. «Тұрғыда тұр» ойыны (тақтадағы тапсырмаларға жауап беру)

VІ Қорытынды.
7 - тапсырма «Тест жұмысы»

1. Б. з. б ІІІ ғасырда ……. көршілес орналасқан Парфия жерінде жаңа мемлекет пайда болды?
А) Бактрияның батыс жағында
Б) Вавилонның оңтүстігінде
С) Тәжікстан мен Ауғанстан жерінде.
2. Парфия патшалығының негізін қалаған кім?
А) Тиридат
Б) Сурен
С) Арсак
3. Арсак өлген соң таққа кім отырды?
А) Тиридат.
Б) Диодот
С) Сурен.
4. Бактрия билеушісі ІІ Диодот пен Тиридат қандай келісім жасады.
А) Селевкілерді талқандау туралы келісім
Б) өзара соғыспау туралы келісім
С) Римнің шығысқа жорығын тоқтату туралы келісім жасады
5. Көшпелі сақтар мен Парфия арасындағы келіспеушіліктің себебі неде?
А) Сирия жерін тең бөлісі алмағандықтан
Б) Сақтар Парфияға бағынғысы келмеді
С) Парфия билеушісін көмекке кешігіп келдіңдер деп кінәлап, келісілген төлемді беруден бас тартады.
6. Парфияда патша билігі неліктен шектеулі болды?
А) халыққа шектен тыс салық салып тұрғандықтан
Б) көшпелі тайпалардың қысымынан
С) ақсүйек рулардың ақсақалдарымен, дінбасыларымен ақылдасып, пікірлерімен санасып отырғандықтан
7. Парфияда мемлекет жері бірнеше аймаққа бөлінді. Осы аймақтар қалай аталады?
А) сатраптар. Б) диз. С) митра
8. Б. з. б 130 жылы Парфияға жорық жасаған ел?
А) Рим
Б) Сирия
С) Селевкі патшалығы
9. Сатраптар бірнеше аудандарға бөлінген, Аудандар қалай аталады?
А) нана б) диз с) митра
10. Парфия мен Римнің арасындағы соғыс қай жылы, қалай аяқталды?
А) б. з. б 53 жылы Парфияның жеңісімен аяқталды.
Б) б. з. б 51 жылы Римнің жеңісімен аяқталды.
С) б. з. б 44 жылы екі жақта тең аяқталып, соғыспау туралы келісімге келді.
8 - тапсырма Картамен жұмыс
1. Картадан Парфия мемлекетінің б. з. б 250ж орналасқан жерін көрсетіңдер.
2. Парфия қай ғасырда мемлекет болып қалыптасты, Б. з 20ж дейінгі аумағын картадан көрсетіңдер?
3. Парфия патшалары жаулап алған жерлерді картадан көрсетіңдер. Мидия, Вавилон, Парсы

VІІ Бағалау.
VІІІ Үй тапсырмасын беру. Парфия патшалығы тақырыбын оқу;
Ғаламтордан Парфия патшалығы туралы мәліметтер жинап, сұрақтарға жауап беру
Парфия мен Рим арасындағы соғыстың басталу себебі неде?
Парфия мен Рим арасындағы шайқастарды сипаттаңдар.
Парфияның Риммен соғыста жеңіске жетуінің тарихи маңызы неде?

Жамбыл облысы,
Жуалы ауданы, Б. Момышұлы ауылы
№ 29 Александр Герцен орта мектебі
Усенкулова Сарбина Ермековна