ІX - XII ғасырлардағы қолөнер, сауда және шаруашылықтың дамуы

Орта ғасырлардағы Қазақстан тарихы

Сабақтың тақырыбы: ІX - XII ғасырлардағы қолөнер, сауда және шаруашылықтың дамуы.
Сабақтың мақсаты: 1. Қазақстан жерінде дамыған орта ғасырлар кезеңінде қолөнер, сауда және шаруашылықтың дамуын жан – жақты түсіндіру.
2. Тарихи оқиғаларды өз бетінше талқылап, қорытынды жасауға үйрету, білім алуға құштарлықтарын дамыту.
3. Оқушылардың қазақ халқының қолөнеріне деген қызығушылық, сүйіспеншіліктерін арттыру.
Сабақтың типі: жаңа сабақты меңгерту
Сабақтың түрі: аралас сабақ
Сабақтың әдісі: түсіндірмелі, сұрақ - жауап
Көрнекілігі: интерактивті тақта, тірек - сызбалар

І. Ұйымдастыру кезеңі:
- психологиялық дайындық
- Оқушылармен амандасып, бүгінгі жаңа сабақтың тақырыбы мен мақсаттарын таныстыру.
ІІ. Үй жұмысын сұрау.
ІІІ. Жаңа сабақ:
Жоспар:
І. Қолөнердің дамуы.
ІІ. Ұсталық кәсіп.
ІІІ. Сауда және ақша айналымы.
ІV. Егіншілік.

Қыш құмыралар
Ғасырлар - Х - ХІІ ғасыр

Ерекшелігі - Әрі сәнді, әрі мықты және әртүрлі қалыпта жасалынған, іші – сырты жылтырап тұратын түрлі түсті әйнек тәрізді сырмен сырланған. Олардың сырты қошқармүйізді өрнектермен әшекейленген
Қайдан табылды - Отырар, Құйрықтөбе, Тараз, Талғар және т. б қалардан табылған

Шыны бұйымдар
Қыш құмыралардың қолы жеткен жетістіктерінің бірі - шыны бұйымдар жасау кәсібінің дамуы. Қазақстанның Отырар, Тараз, Йасы сияқты қалаларынан табылған. Х ғасырға жатады. Үрлеу тәсілі арқылы, қалыпқа құю тәсілін пайдаланған.

Кәсіп түрі
Ұсталық кәсіп
Қандай құралдар
Темірден жасалған бұйымдар: пышақ, біз, қайшы, кетпен, соқа.
Қайдан табылды
Талғар

Кәсіп түрі
Зергерлік кәсіп
Қандай құралдар
Күміс білезік, алтын сырға, сақина, түрлі алқалар
Қайдан табылды
Отырар, Тараз, Талғар

Кәсіп түрі
Сүйек ұқсату
Қандай құралдар
Сүйектен жасалған тереуіштер, шахмат тастары, сүйектен жасалған жебелер
Қайдан табылды
Талғар, Құйрықтөбе, Алматы

Сауда айырбас жағдайында немесе ақша арқылы жүрді. Хорезм шахы Мұхаммед Текеш 1210 және 1217 - 1217 жылдарда Отырарда теңге соқтырды. Испиджаб, Отырар, Фараб қалаларында ақша шығаратын сарайлар болған.
Тапсырмалар
1. Қолөнердің дамуы ( кестемен жұмыс)
Қол өнер түрлері ----------- Қандай бұйымдар жасалды ------------------ Қай қалаларда дамыды
2. Кәсіптің түрі( кестемен жұмыс)

3.- тапсырма Оқушылар берілген қате сөйлемдердің дұрыс жауабын табыңдар
1. Ерте орта ғасырларға қарағанда, X - XII ғасырларда қыш құмаралар нашар және бір қалыпты жасалынған. сәнді, әрі мықты және әртүрлі жасалынған
2. Қыш құмыра жасайтын шеберханалар Янгикент, Көкшетау, Суяб қалаларынан табылған. Отырар, Құйрықтөбе, Талғар, Тараз қалаларынан табылған
3. Орта ғасырларда балға, балта сияқты басқа да жабдықтар ағаш үлгілерімен жасалған қалыпқа құйып жасалған
4. Қазба жұмысы кезінде табылған сүйектен жасалған бұйымдардың ішінде
- көбірек кездесетіні – сүйекпен көмкерілген орындықтар
мүйізден жасалған әшекейлер
5. Хорезм шахы, Мұхаммед Текеш 1210 және 1217 - 1218 жылдарда Отырарда өмір сүрген теңге соқтырған
6. Егіншіліктің дамуы да көшпелі мал шаруашылығына тікелей байланысты болды.
қала санының және оның тұрғындарының өсуіне байланысты болды

4 - тапсырма Қалалардың аттары
1. Түркістанда егіншілік дамыды
2. Сауранда егіншілік дамыды
3. Отырарда ақша шығаратын сарай болған

Сабақты бекіту сұрақтары
Үйге тапсырма:
ІX - XII ғасырлардағы қолөнер, сауда және шаруашылықтың дамуы тақырыбын оқып келу және қосымша деректер қарастыру. Тест құрастырып келу.
Бағалау: Сабаққа белсене араласқан оқушыларды бағалау