XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік - демографиялық дамуы

Сабақтың тақырыбы: XIX ғасырдың соңы мен XX ғасырдың басындағы Қазақстанның әлеуметтік - демографиялық дамуы
Сабақтың мақсаты:
а) білімділік: XIX ғ. соңы мен XX ғ. басындағы Қазақстанның әлеуметтік - демографиялық дамуын түсіндіру,
халықтың этникалық құрамына тоқталу;
б) дамытушылық: Алынған деректермен жұмыс істеуге, жаңа деректермен ақпарат көздеріне сүйене отырып, логикалық ойлай білуге дағдыландыру;
в) тәрбиелік: Туған өлкенің тарихына құрметпен қарауға, еңбекқорлыққа мақсат қоя білуге тәрбиелеу;
Сабақ типі: аралас сабақ
Сабақ түрі: Жаңа ұғымды меңгерту сабағы
Сабақ әдісі: сұрақ - жауап, картамен, топпен жұмыс, СТО технологиясы
Пәнаралық байланыс: География
Көрнекілігі: карта, слайдтар, тірек сызбалар

Сабақтың барысы:
I. Ұйымдастыру
а) Оқушылармен амандасу;
б) Сабақтың мақсатын, міндеттерін хабарлау;
в) Топтарға бөлу;

II. Жаңа материалды меңгерту кезеңі
Жоспары:
1. 1897 жылғы Бірінші бүкілресейлік санақ
2. Халық санының өсуі.
3. Халықтың этникалық құрамы.
4. Қазақстандық қоғамның әлеуметтік құрылымы
а) Ой толғау:
1. Әлеумет дегеніміз не?
2. Демография сөзін қалай түсінеміз?
б) Мағынаны ажырату

1897 жылы өлкеде халықтың саны 4147, 8 мың адам, оның ішінде қазақтар 3354 мың, 1915 жылы 4205, 2 мың, ал 1917 жылы - 3615, 1 мың адам болды. Сонымен, осы жылдар ішінде қазақтар саны небәрі 231 мың адамға, яғни 6, 8 пайызға өскен. Қорытындысында өлке халқының құрамындағы қазақтардың үлес салмағы 1897 жылғы 81, 7 пайыздан 1917 жылғы 59, 8 пайызға дейін кеміп кетті. Қазақтар арасындағы демографиялық жағдайдың нашарлауы, бірінші кезекте оның табиғи өсуінің төмен болуымен түсіндіріледі.

Қазақ халқы табиғи өсімінің төмен деңгейіне көшпелі тұрмыс салтының ауыр жағдайы, эпидемиялық аурулардың кең таралуы және медициналық қызмет көрсетудің болмауы себепті оның қатарындағы, әсіресе балалар арасында өлім - жітімнің жоғары болуы себеп болды. Қазақтардың 1916 жылғы көтерілісінің зардаптары да ерекше келеңсіз роль атқарды. Көтерілісті патшаның жазалау отрядтары басып, жаныштап сол кезде осы ұлт - азаттық қозғалысқа қатысушылар ғана емес, сонымен қатар бейбіт тұрғындар да мыңдап қаза тапқан еді. Қазақтардың едәуір бөлігі империя шегінен Қытайға, Түркияға және басқа елдерге үдере көшіп кетті. 1916 жылы Жетісу облысынан ғана шетелге 150 мыңға жуық қазақ көшіп кетті.