Ойын әрекетінің баланың дамуына әсері

Ойын әрекетінің баланың дамуына әсері

Ойын – баланың табиғи әрекеті және оның тұлғалық қалыптасуының маңызды құралы. Бала қоршаған ортаны ойын арқылы зерттейді, қарым - қатынас дағдыларын дамытады және өз сезімдерін білдіреді. Ойын әрекеті тек көңіл көтеру құралы емес, сонымен қатар танымдық, әлеуметтік, эмоционалдық және психомоторлық дамудың негізі болып табылады. Бұл эсседе ойынның бала дамуына әсері жан - жақты қарастырылады.
Ойын – баланың өміріндегі ең маңызды әрекеттердің бірі. Ол баланың шығармашылығын, ойлау қабілетін және әлеуметтік дағдыларын жетілдіреді. Ойын барысында балалар өзара әрекеттесіп, қарым - қатынас орнатады, бұл олардың сөйлеу мәдениетін және эмоционалдық интеллектін дамытуға көмектеседі.
Ойын әрекеті баланың бірнеше негізгі даму аспектілеріне әсер етеді:

• Танымдық даму
• Әлеуметтік және коммуникативтік даму
• Эмоционалдық даму
• Қозғалыс және моторика дағдыларының дамуы

Әр бағытты жеке - жеке қарастырайық.
Ойын – баланың танымдық қабілеттерін жетілдіретін маңызды құрал. Әсіресе, логикалық және стратегиялық ойындар баланың ойлау, есте сақтау және зейін қою қабілеттерін жақсартады.

• Қиял мен шығармашылықтың дамуы – сюжеттік - рөлдік ойындар баланың қиялын дамытады және шығармашылық қабілеттерін арттырады.
• Логикалық ойлаудың қалыптасуы – конструкторлар, басқатырғыштар және математикалық ойындар баланы ойлауға, талдауға және шешім қабылдауға үйретеді.
• Есте сақтау қабілетінің дамуы – ережесі бар ойындар есте сақтау мен ақпаратты өңдеу дағдыларын жетілдіреді.

Мысалы, «Лего» конструкторы баланың кеңістіктік ойлауын дамытса, шахмат логикалық талдау қабілеттерін күшейтеді.
Ойын – балаға қоғамдағы қарым - қатынас заңдылықтарын меңгеруге көмектеседі. Топтық ойындар балаға қарым - қатынас жасауды, өз ойын дұрыс жеткізуді және өзгені тыңдауды үйретеді.

• Командалық жұмыс – топтық ойындарда балалар ынтымақтастық орнатуды, бір - бірімен санасуды үйренеді.
• Қарым - қатынас дағдыларының дамуы – диалогтық ойындар баланы сөйлеуге, сұрақ қоюға және өз пікірін қорғауға дағдыландырады.
• Жауапкершілікті сезіну – ережесі бар ойындар баланы белгілі бір қағидаларды сақтауға үйретеді.

Мысалы, «Дүкен» ойыны балаларға сатып алу және сату процесін түсіндіреді, ал «Дәрігер» ойыны олардың мейірімділік сезімін арттырады.
Ойын барысында балалар өз эмоцияларын ашық білдіруге және бақылауға үйренеді.

• Стресті жеңілдету – ойын баланың ішкі қобалжуынан арылуға көмектеседі.
• Өзін - өзі реттеу – жеңіс пен жеңілісті қабылдау қабілетін дамытуға ықпал етеді.
• Эмпатияны қалыптастыру – рөлдік ойындар балаларға басқалардың эмоцияларын түсінуге үйретеді.

Мысалы, қуыршақтармен ойнау балаға ата - ана рөлін сезінуге мүмкіндік береді, ал ертегі кейіпкерлерін ойнау олардың эмоциясын түсінуге көмектеседі.
Қозғалыс ойындары баланың физикалық дамуына айтарлықтай ықпал етеді.

• Жалпы моторика – жүгіру, секіру, лақтыру сияқты әрекеттер дене бұлшықеттерін нығайтады.
• Ұсақ моторика – саусақ қимылдарын қажет ететін ойындар (мысалы, мозаика құрастыру) қол бұлшықеттерін дамытады.
• Координация және тепе - теңдік – секіртпемен секіру, велоспорт, доппен ойнау сияқты ойындар денені үйлестіру дағдыларын жақсартады.

Мысалы, «Қолтырауын» ойыны баланы тепе - теңдікті сақтауға үйретсе, «Жасырынбақ» тактикалық ойлау мен қозғалысты үйлестіруге ықпал етеді.
Ойын тек дамытушы ғана емес, сондай - ақ тәрбиелік мәнге ие. Оның көмегімен балаға дұрыс әдеттер мен құндылықтар сіңіріледі.

• Жауапкершілік – өз міндетін орындау қажеттігін түсінеді.
• Шыншылдық – ойында ережені бұзбау арқылы адалдыққа үйренеді.
• Құрмет пен сыйластық – өзгенің пікірін тыңдауды меңгереді.

Мысалы, «Жол қозғалысы» ойыны балаларды жол қауіпсіздігі ережелеріне үйретсе, «Мамандықтар әлемі» ойыны оларға әртүрлі кәсіптер туралы түсінік береді.
Қорытынды
Ойын – баланың жан - жақты дамуына ықпал ететін басты құралдардың бірі. Ол интеллектуалдық, әлеуметтік, эмоционалдық және физикалық қабілеттерді жетілдіруге көмектеседі. Ойын арқылы бала жаңа білім алады, қоршаған ортаны зерттейді және өмірлік маңызды дағдыларды меңгереді. Сондықтан ата - аналар мен педагогтар ойын әрекетінің маңыздылығын ескере отырып, балаларға сапалы, мазмұнды және дамытушы ойындар ұйымдастыруы қажет.
Балалық шақ – ойынмен әсемделген кезең. Демек, ойын – баланың дамуы мен тұлға ретінде қалыптасуының ажырамас бөлігі.