Ерекше қажеттіліктері бар балаларды кәсіби бағдарлаудағы мектеп пен арнайы педагогтің рөлі: табысты тәжірибелер

Ерекше қажеттіліктері бар балаларды кәсіби бағдарлаудағы мектеп пен арнайы педагогтің рөлі: табысты тәжірибелер

Қазіргі таңда ерекше білім беруді қажет ететін балалардың (ЕРБЕБ) сапалы білім алуы мен болашақта өз орнын табуы – білім беру жүйесінің маңызды міндеттерінің бірі. Инклюзивті білім беру жағдайында мектеп пен арнайы педагогтар оқушылардың мүмкіндіктерін ескере отырып, кәсіби бағдарлау жұмыстарын ұйымдастыруға жауапты. Бұл эсседе мектеп пен арнайы педагогтің ерекше қажеттіліктері бар балаларды кәсіби бағыттаудағы рөлі және табысты тәжірибелер қарастырылады.
Кәсіби бағдар беру – оқушылардың қабілеттеріне, қызығушылықтарына және жеке ерекшеліктеріне сай болашақ мамандығын таңдауына көмектесетін процесс. Ерекше қажеттіліктері бар балалар үшін бұл екі есе маңызды, себебі:

• Еңбек нарығында мүмкіндіктерін кеңейту қажет;
• Әлеуметтік бейімделу мен өзін - өзі дамытуға жол ашады;
• Олардың қабілеттерін дұрыс анықтау арқылы болашақ мамандықты таңдауда сенімділік беріледі;
• Қоғамда толыққанды өмір сүруі үшін кәсіби дағдыларын дамыту маңызды.

Егер оқушы өз мүмкіндіктері мен қызығушылықтарына сәйкес кәсіпті таңдаса, оның еңбекке деген ынтасы артып, өмір сапасы жақсарады.

Мектептің рөлі
Мектеп – оқушылардың кәсіби бағдар алуындағы алғашқы және ең маңызды орта. Білім беру мекемелері ерекше қажеттіліктері бар балаларға кәсіби бағыт - бағдар беру үшін келесі шараларды жүзеге асырады:

• Кәсіби бағдар беру курстарын ұйымдастыру;
• Еңбек дағдыларын қалыптастыруға бағытталған тәжірибелік сабақтар өткізу;
• Кәсіпорындармен, оқу орындарымен байланыс орнату;
• Ата - аналармен бірлесіп жұмыс жасау;
• Оқушыларға мамандықтар туралы ақпарат беру.

Мектептің басты мақсаты – оқушыларға өз мүмкіндіктеріне сәйкес кәсіпті таңдауға көмектесу және оларды болашақ еңбек өміріне дайындау.

Арнайы педагогтің рөлі
Арнайы педагог – ерекше қажеттіліктері бар балалардың мүмкіндіктерін ескере отырып, жеке кәсіби бағдар беру жолдарын ұсынатын маман. Оның кәсіби бағдардағы рөлі келесідей:

• Баланың жеке қабілеттерін анықтау (психологиялық және кәсіби диагностика жүргізу);
• Оқушыларды кәсіби дағдыларға үйрету (еңбек сабағы, шеберхана сабақтары, кәсіптік тәжірибелер);
• Мамандық таңдауда жеке кеңес беру;
• Кәсіптік оқыту бағдарламаларын ұйымдастыру;
• Қоғаммен байланыс орнатып, инклюзивті жұмыс орындарын іздеу.

Арнайы педагог баланың танымдық және әлеуметтік қабілеттерін ескере отырып, оның еңбек нарығына бейімделуіне көмектеседі.
Жеке даму жоспары (ЖДЖ)
Жеке даму жоспары – оқушының мүмкіндіктеріне, мүдделеріне және қажеттіліктеріне сай кәсіби бағдар беру процесін жүйелеуге көмектесетін құжат. Ол:

• Оқушының күшті және әлсіз жақтарын анықтайды;
• Еңбек дағдыларын дамыту стратегиясын құрады;
• Кәсіби бағытта оқыту бағдарламасын жасайды.

ЖДЖ ерекше қажеттіліктері бар балаларға нақты және тиімді бағдар беруге көмектеседі.
Инклюзивті еңбек шеберханалары
Көптеген мектептерде ерекше қажеттіліктері бар балалар үшін инклюзивті еңбек шеберханалары ашылуда. Бұл жерде балалар:

• Ағаш өңдеу, тігін, кулинария, IT, дизайн секілді салаларда дағдыларын дамыта алады;
• Қарапайым кәсіптік дағдыларды меңгере алады;
• Өздері жасаған бұйымдарды сатуға немесе пайдалануға мүмкіндік алады.

Бұл тәжірибе балалардың өздерін кәсіби ортада сынауына және еңбекке икемделуіне көмектеседі.
«Мамандыққа саяхат» әдісі
Бұл әдіс ерекше қажеттіліктері бар балаларды түрлі мамандықтармен таныстыруға бағытталған. Ол мыналарды қамтиды:

• Кәсіпорындарға экскурсиялар ұйымдастыру;
• Кәсіби мамандармен кездесулер өткізу;
• Оқушылардың қызығушылығына сәйкес кәсіптер туралы ақпарат беру.

Бұл әдіс балалардың болашақ кәсіпті жақсырақ түсінуіне және өз таңдауын саналы түрде жасауына көмектеседі.
Қамқорлыққа алынған кәсіпорындармен серіктестік
Кейбір мектептер жергілікті кәсіпорындармен келісім жасап, ерекше қажеттіліктері бар балаларды өндірістік тәжірибеден өткізуге мүмкіндік береді. Мұндай бағдарлама оқушылардың жұмыс дағдыларын қалыптастыруға және болашақта жұмысқа орналасуына үлкен көмек көрсетеді.
Қорытынды
Ерекше қажеттіліктері бар балаларға кәсіби бағдар беру – олардың қоғамға бейімделуіне және өз орнын табуына ықпал ететін маңызды процесс. Бұл жолда мектеп пен арнайы педагогтердің үйлесімді жұмысы қажет.
Табысты тәжірибелер, жеке даму жоспарлары, инклюзивті еңбек шеберханалары және кәсіптік тәжірибелер арқылы ерекше балалардың кәсіпке деген қызығушылығын арттыруға, қабілеттерін дамытуға және еңбек нарығына бейімдеуге болады.
Егер мектептер мен арнайы педагогтер ерекше балаларды кәсіпке бағыттау жұмыстарын тиімді жүргізсе, олар болашақта қоғамда өз орнын тауып, табысты өмір сүруге мүмкіндік алады.