Босаң норма

Қазақ тілі, 10 сынып
Сабақтың тақырыбы: Босаң норма
Мақсаты: Босаң норма - тілдің түлеуінің көрінісі. Оқушыларға босаң норма туралы түсініктер бере отырып, босаң норманың қолданылу себептерін түсіндіру.
Сабақтың түрі: аралас
Әдісі: сұрақ - жауап, семантикалық карта, кестемен жұмыс, тест жұмысы.
Көрнекілік: ЭОР пайдалану, оқулық, слайд.

Сабақтың өту барысы:
І. Ұйымдастыру кезеңі: оқушылардың сабаққа қатысуы, кезекшінің мәліметі тыңдалады.
Сабақтың тақырыбы мен мақсаты айтылады.
2. Өткен тақырыптарға шолу жасау:
ҰБТ ға дайындық барысында сұрақтар қойылады:

1.«Ашық» деген сөздің ауыспалы мағынада қолданылып тұрған түрі:
А. ашық есік В. ашық жер С. Ашық бөлме Д. ашық мінез Е. ашық терезе
2. Ауыспалы мағыналы сөйлемді тап: А. Тал түсте төбесіне ат ойнатты; В. Дүниеде атаққұмар адам көп болған.
С. Әскерлер жаттығу жасап, ат ойнатып жатыр. Д. Ауыл ат бәйгесіне дайындалуда Е. Ауыл ат соқамен жер жыртқан.
3. Ауыспалы мағыналы сөйлемді тап:
А. Анасының бетіне бала қарап жылайды. В. Ана кісіні танисың ба?
С. Ана қуанышында шек жоқ. D. Атаң мұнда анаңмен есен - аман. E. Су анасы - бұлақ.
4. Сөздің тура мағынасын табыңыз: А. Алтын ұя мектебім; В. Өсектің ұясы қайда? С. Көзі ұясынан шықты D. Ұлын ұяға, қызын қияға қондырды; E. Аққудың ұясы көл ортасында.
5. Бітеу буынды сөздерден тұратын сөйлемді көрсетіңіз: А. Біз дәрісханада отырмыз; В. Қол сынса, жең ішінде С. Сөз сүйектен өтеді. D. Менің орныма жұмыс істей тұр. E. Мен тыңдап жаттым.
6. Тұйық буынды сөздерді көрсет:
А. Алма; В. Ат - тон С. Ас - су D. Ас үй E. ата - баба
7. Кейінді ықпалды тап:
А. кек алған В. Әл кету С. Сәукеле D. Фабрика E. ештеңе
8. Ілгерінді ықпал:
А. кісілер В. Тұс - тұстан С. Теңізші D. Талдықорған E. бөлінген
9. Ғылыми стильді тап:
А. Оның сөзі де қосымша болды В. Түбір сөзге қосымша жалға С. Сәбит бұған қосымша жұмыс берді
D. Қосымша төлем қосты
10. Қай сөйлемде сызықша дұрыс қойылған?
А. Нем кетті – барып қайтам. В. Берсе – алам ғой С. Құр барып қайтпа - алып қайт.
D. Әркім – әуелінде өз ауылының баласы.
E. Қойшы енді – бөлежан.
Жауабы?
1. Д. 2. В. 3. E. 4. E. 5.. E.
6. С. 7. А. 8. D. 9. В. 10. D.
Бағалау өлшемдері:
1 - 4 дұрыс жауап: «2»
5 - 8 дұрыс жауап: «3»
9 дұрыс жауап «4»
10 дұрыс жауап «5»

Жаңа сабақ: Босаң норма

• Әдеби тіл нормаларының бірі – босаң норма.
• Кейде тілде сан алуан нұсқаларды талғап - таңдауда аса қатаң талап қойылмайды.
• Мысалы: айқай - айғай, еркінде - ырқында, түгендеу - түгелдеу (осылардың қай нұсқасын қолданған дұрыс) Ондай нұсқалардың қай түрін таңдау сөйлеушінің өз еркінде. Мына нұсқасын қолдан деген қатаң талап жоқ. Әдеби тілдің мұндай түрі босаң норма деп аталады. Тілдің жанды дүниедей түлеп, өзгеріп отыруының белгісі

Тапсырмалар керуені:
1 - тапсырма: Семантикалық кесте:
Босаң норма жүктеу