Табиғатпен үндескен сыбызғы

Қызылорда обылысы, Шиелі ауданы,
№156 Н.Бекежанов атындағы қазақ орта мектебінің
әуез пәні мұғалімі Сардарбекова Құралай Қыдырбайқызы

Сабақтың тақырыбы: Табиғатпен үндескен сыбызғы

Сабақтың мақсаты: Музыкалық аспаптар туралы білімдерін толықтыру.
Білім беру міндеттері: Әр баланы бірге жұмыс істетуге үйретіп, бейімдеу.
Тәрбиелік міндеттері: Оқушыларды халықтың музыкалық аспаптарын құрметтеуге, қадірлеуге, адамгершілікке, еңбекқорлыққа тәрбиелеу.
Дамытушылық міндеттері: аспаптардың тарихымен таныстыру арқылы музыкалық сауаттылығын арттыру, ауызша сипаттама жасауға дағды қалыптастыру.
Сабақ түрі: Аралас сабақ..
Көрнекілігі: Сазсырнай аспабының көркем суреттері.
Пән аралық байланыс: Музыка әдебиеті, музыка теориясы, математика.
Қолданылатын әдебиеттер: «Музыка әлемінде» журналы.
Үйге тапсырма: Табиғатпен үндескен сыбызғы.

Сабақтың барысы:
1. Ұйымдастыру бөлімі. Үй тапсырмасы
Саз әлемін тербетер,
Ойыңды да сергітер.
домбыраға ұқсайтын,
қызық аспап - шертер деп үйге берілген сабақты сұраймын. Шертер – қазақтың ішекті аспаптарының бірі. Үш немесе төрт ішегі болады. Құрылысы жағынан домбыраға ұқсас. Шертер аты айтып тұрғандай шертіп ойналады.
Тембр (дыбыс бояуы) арқылы әр аспаптың дыбысының алуан түрлілігін естіп білеміз. Бояулардың әртүрлі болатыны сияқты, дыбыс та әртүрлі болады. Дыбыс бояуы тембр деп аталады. Енді осы шертер аспабының орындауында халық күйі «Салкүрең» күйін тыңдалған күйлердің ішінен айырып алайық.. Білімдерін бағалап, жұмбақ шешкіземін. Сазымнан жасалған,
Өрнектеп қашалған.
Сырнайдың үніндей,
Бұлбұлдың біріндей. (Сазсырнай)
Музыкада ішекті, ұрмалы, тілшікті аспаптармен қоса үріп ойнайтын үрмелі аспаптар да болады. Үрмелі аспаптар ағаштан, саздан, темірден жасалады. Мына суреттерде үрмелі аспаптар берілген.
1. Сазсырнай.
2. Үскірік.
3. Тастауық.
4 Сыбызғы.
Осылардың ішінен бүгін танысатындарың сазсырнай. Саздан жасалады. Алдыңғы жағынан әдемілікке қазақша ою - өрнек салынған. 4 - 5 тесігі болады. Сол тесіктерді басу арқылы әдемі сазды музыкалар шығарамыз.
Сыбызғы да үріп ойнайтын аспаптарға жатады. Көбіне қамыстан, ағаштан жасалады. 3 - 4 ойығы бар. Қамыс, қурай. Ағаштан.
Түтікше боп ысылған.
Үрмелі, ойықты,
Дыбысы нәзік сызылған.
Сыбызғы аспабында ойналатын күйлер шығарған атақты күйші – Сармалай. Ол Орал жерінде туған. Сармалайдың күйлерінде адам мен табиғат, жануарлар өте әсем бейнеленген. Сармалайдың күйі «Наридірген» Ботасынан айрылғанда түйенің дауысын естиді деп елестету арқылы күйді тыңдату. Үскірік те сазсырнайға ұқсайды, ал тастауық аты айтып тұрғандай тауыққа ұқсайды. Оны да үріп ойнаймыз.
«Ақтайлақ» әнін қайталап, сабақты қорытындылап, бекітіп, үйге тапсырма беріледі.