Оба ауруының таралу тарихы (Чума)

1312 жылдан бастап Жер бетінде кіші мұз кезеңі басталды — температура күрт төмендеді, ал жаңбыр мен аяздар Еуропадағы аштық туғызып, егіннің астығын жойды. Ал, 1346 жылы тағы бір нәубет келді - қорқынышты оба ауруы. Науқастардың сандырақтап, қызбасы көтеріліп, қан құсты, ал бұл дегеніміз ауру өкпеге жетті деген сөз. Бұл аурудан сауығу мүмкіндігі аз болды - қазіргі заманғы есептеулер бойынша өлім - жітім 90% - дан астамды құрады.
Кейін тарихшылар бұл ауруды "қара өлім" деп атайды — бәлкім, қаза болғандардың санына байланысты (аударғанда "қара" сөзімен "көп адам" дегенді білдіреді). Шын мәнінде, бұл оба туралы айтқаны.
Оба таяқшасының табиғи тасымалдаушысы - кеміргіштер. Ең танымал теория бойынша, оба індеті Қытай мен Монғолияның қазіргі шекарасына жақын жерде 1320 жылға жуық басталды - нашар климат пен аштық кеміргіштерді олардың дәстүрлі тұратын жерлерінен қуып шықты, адамдар баспанасының жанында тамақтануды іздеуге мәжбүр етті. Кеміргіштерде кездесетін бүргелер адамдарды жиі шаға бастады - бактерия адамдарға жұға бастады. Адамдардың денелері мен киімдері және саудагерлердің жүктері арқылы ауру қоздырғыштары ауылдан ауылға саяхат жасай отырып ауруды таратты.


1331 жылы оба ауруы Хэнань Қытай провинциясына жетті. Ауру Қытай мен Үндістан аумағында таралуын жалғастырды, ал 1346 жылда сауда кемелері Қырымға обаны әкелді. Дереккөздердің бірінде генуялық бекіністің қоршауы кезінде қазіргі Феодосияның орнында ордалық хан Жәнібек биологиялық қару ретінде қолданғаны айтылған. Дегенмен, көптеген зерттеушілер бұл оқиғаны ойдан шығарылған деп санайды.
Кемелер ұзақ уақытқа аурудың басты таратушысы болды - ондаған адам тірі қалған сауда кемелері, бірінші кездескен порттарда тоқтады. Осылайша, 1347 жылдың көктемінде оба Константинопольге жетті, онда тұрғындардың 90% - ына дейін өлді. Сол жерден ауру Александрияға және одан әрі Африкаға, сондай — ақ қазіргі Италияның территориясына барып, қаңтарда Венецияға дейін жетеді - бұл жерде билік алғаш рет обаға тойтарыс беруге тырысты, жаппай іс - шараларға тыйым салып, зарарланған және мәйіттерді жерлеу үшін карантиндік аймақты ұйымдастырды. Бірақ мұндай шаралар да халықты құтқаруға көмектескен жоқ — Венецияда тұрғындардың 60% - ы қайтыс болды.
1348 жылы оба Франция мен Англияға тарады. Ауру ұзақ уақыт бойы Шотландияда тарамағаны қызық - бірақ өздерінің ертедегі қарсыластарының азабын естігенде шотландиялықтар өздерін ұстай алмай ағылшындарға шабуыл жасады. Ағылшын әскерлері талқандалып, қайтып оралған сарбаздар өз үйлеріне ауру әкелді. 1353 жылға қарай оба Еуропа, Африка және Таяу шығыс жағына өтті, содан кейін кері шегінді. Бірақ ғасыр соңына қарай індеттің әлсізденуі орын алды.
XIV ғасырдың дәрігерлері оба алдында дәрменсіз болды. Дәрігерлер фекалийден "моншақ" мойынына тағуға кеңес берді (ауруды қорқытады деп ойлайтын), өлген иттерді көшелерге лақтырды (иіс ауру үркітуі керек деген оймен), жылқыларды табынынмен қалаға әкелді (олардың тыныс алуы атмосфераны тазалауы тиіс деп есептелді). Науқастарды магниттердің көмегімен емдеуге тырысты, ал кейде денедегі жараларды кесіп, қызған темірмен күйдіріп емдеді, бұлай емдеу адамдардың ыстыққа шыдай алмай олардың өлімімен аяқталатын. Ауруға қарсы жалғыз тиімді әдіс ауру тараған аудандардан қашу болды - және білімді адам бола отырып, көптеген дәрігерлер бірінші болып өз орындарынан кетіп қалды.
Ең сақ зерттеушілер "Қара Оба" кем дегенде 60 миллион өмірін алып кетті деп санайды — яғни т жердің барлық халқының төрттен бір бөлігі. Еуропа халықы шамамен үштен бір бөлігінен (25 миллионға дейін қаза тапқан) айырылды, ал Норвегия мен Исландия сияқты елдерде адамдардың тек 30% - ы ғана аман қалды. Індеттің әлеуметтік және экономикалық салдары бірнеше жүз жыл бойы сезілді. "Қара өлім" тіпті адамзаттың генетикалық құрамын өзгертті — иелері обамен аз ауырған бірінші қан тобы адамдары жерде көбірек өмір сүреді.