Шешек ауруының шығу тарихы (Чёрная оспа)

Шешек, қазір табиғатта жоқ - бұл адам толығымен жеңген алғашқы ауру. Алғаш рет шешек індеті Таяу Шығыста егжей-тегжейлі сипатталған. IV ғасырда ауру Қытайда басталып, содан кейін Кореяда пайда болды, ал 737 жылы індет Жапонияны талқандады, онда кейбір көздер бойынша халықтың үштен біріне дейін қаза болды. Сол кезде вирус Еуропаға кіре бастады.
Шешек санаулы күндерде денеге көптеген жара шығуымен сипатталады. Бұл ретте тек ауа - тамшы жолмен ғана емес, сонымен қатар киім, төсек - орын, қоздырғыш жарадан түскен ыдыс - аяқ арқылы да жұқтыруға болады. Ортағасырлық Еуропада шешек бір сәтте адамның тұрақты серіктесіне айналды. Кейбір дәрігерлер оған әр адам ауыруы керек деп айтқан, ал полиция қызметкерлері шешек іздерінің жоқтығын күдіктіні іздеуде ерекше белгі ретінде көрсеткен. Шешектен әрбір сегізінші адам өлді, ал балалар арасында өлім - жітім 30% - ға жетті. "Тыныш" жылдары ауру 800 мыңнан бір жарым миллионға дейін өмірін алып кетті, бұл ретте сауығып кеткендерді - өмір бойы қалған жарадан басқа, соқырлыққа да әкеп соқтырды.


Шешек - адамзатқа белгілі ең" сұмдық" аурулардың бірі
Америкадағы шешек індеті өте қорқынышты болды. Егер еуропалықтардың иммунитеті аурумен таныс болса, онда үндістер үшін жаңа вирус қауіпті тосын сый болды — кейбір тайпаларда шешектен 80 - 90% - ға дейін жұқтырғандар өлді. Еуропалықтар іс жүзінде өзіндік биологиялық қару ретінде - шешек, сондай - ақ безгек, сүзек және қызылша сияқты басқа да ауруларды қолданды. Инков империясының дамыған империясында шешек алты миллиондық халықтың кемінде 200 мыңын өлтіріп, империяны әлсіретіп, испандықтар оны шағын отрядымен жаулап алды.
Шешекті емдеудің алғашқы әрекеті Үндістанда және Қытайда VIII - X ғасырларда қолданылған - дәрігерлер шешек әлсіз түрде өтіп кеткен науқасты іздеді, содан кейін сау адамдардың "әлсіреген" вирусын жұқтырды. Еуропада бұл әдіс XVIII ғасырдың басында сынап көрді, бірақ даулы нәтижелер алды — адамдардың аздаған пайызы керісінше, ауруды жұқтырып, тіпті өліп кетті. Олар ауруды тарататын болды, сондықтан кейбір жағдайда емдеу індеттің өршуіне алып келді.
Ауруға қарсы вакцина сол ғасырдың соңында ағылшын дәрігері Эдвард Дженнер емделушілерге сиыр шешегі вакцинасын еге бастаған кезде ашылған. Бұл вирус адам үшін қауіпті емес, бірақ "нағыз" шешектен иммунитет тудырды. Медицина Еуропада танымал бола отырып, өндіру мен қолдануда салыстырмалы арзан болды. Бірақ вирус да ұрыспай берілмеді. Вакцина жиі сапасыз болған, оған қоса бірнеше ондаған жылдан кейін қайта вакцинация жасауды үйренген жоқ. Шешектің соңғы елеулі соққысы 1871 - 73 жылдары Еуропада өлім - жітім бір ғасыр бұрын дейінгі деңгейге дейін көтерілген.
1970-ші жылдары шешекті жою нағыз соғысқа ұқсас болды — әр елді мекен үшін вакцинация топтары бірде-бір үйді жіберіп алмауы үшін жоспар жасалды.
XX ғасырдың екінші жартысында шешек дамыған елдерден ығыстырылды. Ауру тек Азияда, Африкада және Оңтүстік Америкада жалғасты. Соңғы жеңіс үшін 1967 жылы Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымы 1,2 миллиард доллар тұратын бұрын-соңды болмаған бағдарламаны (2010 жылдың бағасымен) бастады, оның мақсаты проблемалы елдер халқының кемінде 80% вакцинациялау болды. Дәл осындай деңгей вирустың таралуын тоқтату үшін жеткілікті болып саналды.
Бағдарлама он жылға созылды, бірақ табысты аяқталды. Соңғы науқас шешек 1977 жылы Сомалиде тіркелді. Бүгінгі күні шешек табиғатта жоқ — вирустың үлгілері АҚШ пен Ресейдің екі зертханасында ғана сақталады.