Нақыл сөздер

Ел мен елдің түбі бір, ер мен ердің тілегі бір.
***
Аздың атасы бір, көптің батасы бір.
Жігіт – күйеу
Отау үй – оңаша бас.
***
Бай болатын жігіт айырбасшыл келеді,
Адам болатын жігіт ағайыншыл келеді.
***
Ердің ері – егеудің сынығы.
***

Апамды кім алса, жездем – сол.
***
Қыз өсірдім, бой жетті, еріне кетті.
Ұл өсірдім ер жетті, үйіне кетті.
***
Қызды таныс алады,
Таныс алмаса, қоныс алады.
***
Қызды кім айттырмайды, қымызды кім ішпейді.
***
Жыршы қызға сыршы күйеу.

Жақсыны сыйласаң есінен кетпейді,
Жаманды сыйласаң есігіңнен кетпейді.
***
Арғымақ аттың құйрығы әрі жібек, әрі қыл,
Ер жігіттің белгісі әрі мырза, әрі құл.
***
Жақсы жаныңа жолдас,
Жаман малыңа жолдас.
***
Жақсының жасын сұрама, жүйріктің аузын ашпа.
***
Жеңім жаман болса да, жағам жақсы,
Өзім жаман болсам да, ағам жақсы.
***
Бетім жаман болса да, ниетім жақсы.

Ауылдасың жақсы болса, ағайының не керек,
Алған жарың жақсы болса, артық тойың не керек.
***
Сабан бол, шөп бол, шамаң келсе көп бол.

Ата - бабасы би болған, дәстүрінше іс қылған.
Арызға келсе алдына ишаратпен тыңдаған.
Үлкен адам келгенде менменсініп тұрмаған.
***
Хан қасында уәзірі көреген болса,
Қара жерден кеме жүргізеді.

Алты ұл таппай ана болмайды,
Бес ұл таппай белгілі әйел болмайды.
***
Артында қызы қалғанның ізі қалғаны,
Ұлы қалғанның өзі қалғаны.
***
Бойдақты ұлым бар деме,
Бұқаны малым бар деме.
***
Жалғыз ұлы бардың шығар - шықпас жаны бар.
***
Балаң жақсы болса, жердің үсті жақсы,
Балаң жаман болса жердің асты жақсы.
***
Балам – балым, баламның баласы – жаным.
***
Үйің үй - ақ екен, ішінде ойнайтын баласы болса.
Ықыласты шәкіртке сабақтың ауыры жоқ,
Ықылассыз шәкіртке ұстаздың тәуірі жоқ.
***
Ұстаз үйретпегенді мұқтаж үйретеді.
***
Үйі қисық ағашынан көреді,
Баласы жаман нағашысынан көреді.
***
Есті бала ұяттан қорқады,
Ессіз бала таяқтан қорқады.
***
Тасты жерде егін болмас,
Текті бала тегін болмас.
***
Аңсайтын бір сәттер бар жылға бермес,
Ақ маңдайлы қыздар бар ұлға бермес,
Сұр жебедей мәтел бар жырға бермес.
***
Ұлың жаман болса, сабы сынық балтадай,
Қызың жаман болса, түбі тесік қалтадай.

Ағаның үйі ақ – жайлау, әкенің үйі кең жайлау.
***
Жақыныңды жаттай сыйла, жат жаныңнан түңілсін.
***
Кеңесті жерде кемдік жоқ,
Кеңессіз жерде теңдік жоқ.
***
Тіріде сыйласпаған, өлгенде жыласпайды.
***
Шықсақ төбеміз бір болсын,
Жатсақ көріміз бір болсын.
***
Ағайының бай болса, асағаның май болар.
Сәйгүлігің сай болса, шапқан жерің ой болар.

Асты көрсең қадір тұт, досты көрсең құрмет тұт.
***
Бірді бөліп жеген, жартыны жарып жеген.
***
Досыңның асын қасыңдай іш.
***
Есек мінген ат сұрамайды, балық жеген ет сұрамайды
***
Жақсыға берсең асыңды, жақсы сыйлар басыңды.
Жаманға берсең асыңды, итке тастар басыңды.
***
Көже көзіңе айтайын, сорпадан садаға кет.
***
Өкпе бер, бауыр бер, сыбағамды тәуір бер.
***
Тойған үйге тоғыз бар.
***
Қойдың басы құданың асы.

Өнерлінің қолы алтын, өлеңшінің сөзі алтын.
***
Жақсының сөзі диірменнен шыққандай.
***
Жыламасқа жылаған екі көзім, тыңдамасқа айтылған есіл сөзім.
***
Көп сөз – бос сөз, аз сөз – рас сөз.
***
Орынды айтылған сөз – орнына қағылған шеге.
***
Сөздің жайлауы да болады, байлауы да болады,
Жайлаусыз сөз өріс алмайды, байлаусыз сөз есте қалмайды.
***
Сөйлей білген бір жақсы,
Істей білген он жақсы.
Тігілмеген ішіктен қолыңда бар тон жақсы.
***
Көсіліп шапса, ат жүйрік,
Шешіліп айтса, тіл жүйрік.
***
Нұрлы - нұрлы көңілден нұр кетпейді,
Айтып, мақтап жатуға тіл жетпейді.
Кірлі - кірлі көңілден кір кетпейді,
Ондай көңіл дақ салмай құр кетпейді.
***
Адам танымаған мұраттан қалады,
Сөз танымаған ғибраттан қалады.

Атаңа тоқтамасаң да, ақылға тоқта.
***
Жақсы іске бара жатсаң – қадамың ұзарады.
Жақсының батасын алсаң – талабың ұзарады.
***
Ағысы қатты өзеннің ұлтаны таза,
Ырысы бар ауылдың сұлтаны таза.
***
Жан сарайың жаз болғай,
Сүйсінерің көп болып,
Жек көрерің аз болғай.
***
Дүниені шашатын кез болады,
Жамбасқа басатын кез болады.
***
Өз қадірін білмеген, өзгені сыйлап жарытпас,
Өз қадірін түсінген, өзгені жерге қаратпас.
***
Жақсы тайды сатпасаң – ат болады,
Тәуір ойда сақтасаң, хат болады.
Жақыныңыды даттасаң – жат болады,
Бақыт қонар өмірде сәт болады.
***
Бөрік бастан артық болар деймісің,
Көрік ақылдан артық болар деймісің.
***
Үйлеспеген тірлік те іріген сүттей,
Не дәмін тата алмайсың, не шайға қата алмайсың.
***
Су қатса, мұзға айналады, күн батса – көз байланады,
Тірлігің кері кетсе, алтының жезге айналады.
***
Бай жомарттық қылам десе, малдан табысы бар.
Кедей жомарттық қылам десе, оның да қолғабысы бар.
***
Жақсы болса жаттың да өгейлігі сезілмес,
Көңілді жүрсе адамның кедейлігі сезілмес.
***
Көл – ақпадым деп арманда,
Өзен – көл құсап тыным таппадым деп арманда.
***
Өткел бермес өзен жоқ, өтетін жерін тап,
Үйлеспейтін жұмыс жоқ, үйлестірер ерін тап.
***
Су сынаптан ауыр болар деймісің,
Мыс алтыннан тәуір болар деймісің?

Үлкен пышақ ұялғанынан өтеді, Қой көрмеген қуалап жүріп өлтіреді.
***
Иіре алмаған ұршықтан көреді,
Ата алмаған мылтықтан көреді.
***
Қазанға – шөміш, табаққа – қасық жарасқан.
***
Жылқылы болдым деп, есегіңнен айрылма,
Жиыным бар деп, есебіңнен айрылма.
***
Біреу қарным тоя ма деп армандар,
Біреу әкім қып қоя ма деп армандар.
***
Жағынып жақсы болмайсың.
***
Жаман адамның басына іс түссе, «ішінде мынау бар еді» дер.
***
Жамандарға олжа түссе, бөлісе алмай қолға түседі.
***
Палуанның жаманы жығылған соң талтаяр.
***
Жақсы таз басын жасырмайды.
***
Отырам деп еріншек өлер.
***
Көшкенде көлік тимеген,
Жеткенде мініп отырады.
***
Жаман қошқар қой бұзар,
Жаман жігіт той бұзар.
***
Асыққан атына теріс мінеді.
***
Қатын көп болса шөмішті ит жалар.
***
Шабан үйрек бұрын ұшар.
***
Аман болса бұл басым, тағы шығар бұл шашым.
***
Қу байтал екі айғырды аш қалдырады.
***
Қазақ етігін майлайды,
Етігі етегін майлайды.
***
Көшпелі елде ақың болса, көше - көше қасыңа келер.
***
Базарда мың кісі бар, әркім сүйгеніне сәлем берер.
***
Қызғалдақ жемеген қозы арманда кетеді.
Қорықпас келін қой басынан қорқады.
***
Қазыналы кеуденің асылына не жетсін,
Құдай берген мінездің ашығына не жетсін.
***
Перінің қолынан келмеген, пәренің қолынан келеді.
***
Сырдың асылы – сырлы кеудеде.
***
Сүтсіз қой – маңырауық.
***
Үйдегі сауданы базардағы нарық бұзады.
***
Екі үйдің қонағы емексіп жүріп аш қалар
***
Кеме келсе, қайық судан ытқып шығады.
***
Етігі жаман төрге шықпас
***
Әжептәуір ән еді, пұшық шіркін қор қылды.
***
Сабы түбі сары алтын, сарғайған жетер мұратқа,
Сабырсыз қалар ұятқа.
***
Сыпайы сырын жасырмас, Пұшық мұрнын жасырмас.
***
Алаңғасарға ары құла десең, бері құлайды.
***
Екі тентек елге сыймас.

Сүйемді қарыс қылатын да әйел,
Жақынды алыс қылатын да әйел.
***
Реңі сұлу – сүюге жақсы,
Мінезі сұлу – өмір сүруге жақсы.
***
Жақсы әйелдің баласы да күтулі,
Жұмысы да бітулі.
***
Аттың бағына иесі ортақ,
Ердің бағына әйелі ортақ.
– Құда – жекжат –
Арманыңды мұраттай көр,
Сыбағаны сұратпай бер,
Жекжатты жұраттай көр.
***
Жақыныңда жат етпе,
Табылмайды туыстас,
Бір суысқан жуыспас.
***
Ескі құда жай білер,
Ат орнына тай жүрер.
***
Ісіңді айтпа, сыйласатын кісіңді айт.

Иттің сырттанын бөрі біледі.
Жігіттің сырттанын сырттағы ел біледі.
***
Жауынның жаманы – зоры,
Жігіттің жаманы – қоры.
Жігіттің жақсысы – азамат,
Жылқының жақсысы – қазанат.
***
Талабы жоқ жігітті кәріге қос,
Жолы сұйық жігітті бөріге қос,
Үміті жоқ жігітті өліге қос.
***
Жігіттің ибасы болсын,
Сыртта сыйласы болсын,
Доста қимасы болсын.
***
Тәлім берер жігіттің ақылы артық болады,
Ісінде тәртіп болады.
***
Қазанаттың жолында жазық та бар, ор да бар,
Азаматтың жолында бақыт та бар, сор да бар.