Наурыз мерекесінде дастарханға қойылатын тағамдар

Наурыз мерекесінде дастарқанға қойылатын тағамдар
Наурыз – бұл табиғаттың жаңаруын, көктемнің келуін және жаңа жылды қарсы алуды білдіретін ежелгі мереке. Бұл күні қазақ халқы кең дастарқан жайып, қонақтарды қарсы алады. Наурыз мейрамында дайындалатын тағамдардың өзіндік мәні бар, олар молшылықтың, бірліктің және қонақжайлықтың символына айналған. Бұл мақалада біз Наурыз мейрамында дастарқанға қойылатын дәстүрлі тағамдарға тоқталамыз.

1. Наурыз көже

Наурыз мейрамының басты тағамы – Наурыз көже. Бұл тағам көктемгі жаңарудың және молшылықтың символы болып саналады. Наурыз көже жеті түрлі тағамнан дайындалады: су, ет, тұз, сүт немесе айран, май, дәнді дақылдар (бидай, арпа, жүгері) және бұршақ. Бұл тағам бірліктің, татулықтың және жыл бойына ырыс - несібе мол болуын білдіреді. Наурыз көжені әрбір үйде әзірлеп, келген қонақтарға ұсынып, олармен бірге бөлісу дәстүрге айналған.

2. Бауырсақ

Бауырсақ – қазақ халқының ұлттық тағамдарының бірі. Оны ұннан, ашытқыдан, сүттен және майдан жасап, майға қуырады. Бауырсақ дастарқанның сәні ғана емес, сонымен қатар берекенің белгісі. Ол қонақтарға беріліп, шәймен бірге ұсынылады. Наурыз мерекесінде бауырсақ молынан дайындалып, әр отбасының дастарқанын безендіреді.

3. Қымыз, шұбат және айран

Қазақ халқы үшін сусындардың орны ерекше. Наурыз мерекесінде ұлттық сусындар – қымыз, шұбат және айран дастарқанға қойылады. Қымыз – бие сүтінен жасалған дәстүрлі сусын, ол денсаулыққа пайдалы әрі сергіткіш қасиетке ие. Шұбат – түйе сүтінен дайындалған, дәрумендерге бай сусын. Ал айран – сиыр сүтінен жасалатын қышқыл сүтті сусын, ол шөлді қандырады әрі ас қорытуға көмектеседі. Бұл сусындар Наурыз дастарқанының ажырамас бөлігі болып табылады.

4. Ет тағамдары (бесбармақ, қуырдақ, қазы - қарта, жал - жая)

Наурыз мерекесінде ет тағамдары да дастарқанға қойылады. Қазақ халқы үшін ет – молшылық пен дәулеттің белгісі.

• Бесбармақ – ұлттық тағамдардың ішіндегі ең бастысы. Ол жылқы немесе қой етінен жасалады. Қайнатылған ет қамырмен бірге беріледі, ал үстіне сорпа құйылып, қонақтарға ұсынылады.
• Қуырдақ – жаңа сойылған малдың етінен, бауырынан және іш майынан дайындалатын тағам. Қуырдақтың дәмі ерекше, ол әсіресе қонақтарға арналып әзірленеді.
• Қазы - қарта, жал - жая – жылқы етінен жасалатын дәстүрлі тағамдар. Қазы мен қарта – қонақтарға арналған ерекше дәм, ал жал мен жая – ерекше қастерленетін тағам түрлері.

5. Тәттілер мен ұлттық тағамдар (жент, құрт, балқаймақ, талқан)

Наурыз дастарқанында әртүрлі тәттілер мен ұлттық тағамдар ерекше орын алады:

• Жент – тарыны қант, май және сүтпен араластырып дайындалатын тағам. Ол өте дәмді және нәрлі болып келеді.
• Құрт – сүттен жасалатын құрғақ тағам. Құрт ұзақ сақтауға ыңғайлы және шөл басатын қасиеті бар.
• Балқаймақ – сары май мен балды араластырып дайындалатын тәтті тағам. Ол ерекше дәмімен танымал.
• Талқан – қуырылған бидайды немесе арпаны маймен және қантпен араластырып дайындалады.

6. Дәмді пісірілген тағамдар (шелпек, қаттама, самса)

Наурыз мерекесінде дастарқанға түрлі нан өнімдері мен қамырдан жасалған тағамдар қойылады:

• Шелпек – ашытылған немесе ашытқысыз қамырдан жасалып, майға қуырылатын нан. Ол Наурыз мерекесінде молынан дайындалады.
• Қаттама – қатпарлы қамырдан жасалған, майға пісірілген дәмді тағам.
• Самса – ет қосылып, қамырдан дайындалған бәліш түрі. Оның хош иісі мен дәмі ерекше.

7. Көкөністер мен жемістер

Наурыз дастарқанында көкөністер мен жемістер де маңызды рөл атқарады. Олар дәрумендерге бай әрі денсаулыққа пайдалы. Мейрам кезінде дастарқанға алма, алмұрт, жүзім, өрік, құрма, анар секілді жемістер қойылады. Сонымен қатар, қияр, қызанақ, сәбіз және түрлі көкөністер де дастарқанның сәнін келтіреді.
Наурыз – бірлік пен молшылықтың мейрамы, сондықтан бұл күні дайындалатын тағамдар ерекше мәнге ие. Наурыз дастарқаны тек дәмді тағамдармен ғана емес, сондай - ақ қуаныш пен берекенің, қонақжайлық пен ынтымақтың символына айналады. Әрбір тағамның өзіндік мағынасы бар: Наурыз көже – ырыстың белгісі, ет тағамдары – дәстүрдің айнасы, ұлттық сусындар – денсаулықтың кепілі, ал бауырсақ пен тәттілер – қуаныш пен шаттықтың нышаны.
Осылайша, қазақ халқы Наурыз мейрамын ерекше көңілмен қарсы алып, дастарқанын молынан жайып, барша ағайын - туысты, дос - жаранды құшақ жая қарсы алады. Ұлыстың ұлы күні әр шаңыраққа қуаныш, береке, молшылық пен амандық әкелсін!