22 Наурыз мерекесінің шығу тарихы

22 Наурыз мерекесінің шығу тарихы және қазақ халқының тойлау дәстүрлері
Наурыз – түркі халықтары үшін көктемнің, жаңарудың, бірліктің символына айналған ерекше мереке. Бұл мейрамның тарихы мыңдаған жылдарға созылып, ежелгі дәуірден бері келе жатыр. Қазақ халқы үшін Наурыз – жыл басы, табиғаттың оянуы мен халықтың ынтымағының нығаюына арналған айтулы күн. Бұл мақалада Наурыз мерекесінің шығу тарихына, қазақ халқының оны қалай тойлайтынына және оның қазіргі қоғамдағы маңызына тоқталамыз.

Наурыз мерекесінің шығу тарихы

Наурыз мерекесінің тарихы тереңде жатыр. Ол шамамен 3000 жыл бұрын пайда болған және ежелгі парсы, түркі, үнді - иран халықтарының мәдениетінде кеңінен тойланған. «Наурыз» сөзі парсы тілінен аударғанда «жаңа күн» деген мағынаны білдіреді. Бұл күн көктемгі күн мен түннің теңелуіне сәйкес келеді, яғни күн мен түннің ұзақтығы теңесіп, табиғат қайта жанданады.
Наурыздың тарихи тамыры зороастризмге дейінгі кезеңге кетеді. Ежелгі парсы дәстүрлерінде бұл мейрам жаңа өмірдің басталуы ретінде қабылданған. Кейінірек, бұл мереке түркі халықтарына таралып, олардың мәдениетінде ерекше орын алды. Қазақ жерінде Наурыз – көктемнің, молшылық пен берекенің, татулықтың мерекесі ретінде қабылданды. Кеңес дәуірінде бұл мейрамға тыйым салынғанымен, 1988 жылы қайта жаңғырды және бүгінде мемлекеттік деңгейде атап өтіледі.

Қазақ халқының Наурызды тойлау дәстүрлері

Қазақ халқы Наурыз мерекесін ерекше құрметпен қарсы алады. Бұл күні халық таза ниетпен, қуанышпен бір - біріне жақсы тілектер айтып, үйлерін, ауылдарын мерекеге дайындайды. Ежелден қалыптасқан дәстүрлердің бірі – үй ішін, қора - қопсыны тазалау, себебі жаңа жылды кіршіксіз таза көңіл - күймен қарсы алу маңызды саналған.
Наурыз көже дайындау
Наурыздың басты тағамы – наурыз көже. Бұл тағам жеті түрлі өнімнен дайындалады: ет, су, тұз, май, ұн, дәнді дақылдар мен сүт. Бұл жеті түрлі өнім тоқшылық пен молшылықтың символы саналады. Қазақ халқы «Наурыз көжені тойып ішкен жыл бойы молшылықта болады» деп сенген.
Бата беру
Наурыз мейрамында қариялар жастарға бата береді. Бата – жақсылық тілеу, ақжарма сөз айту дәстүрі. Жастар үлкендерге сәлем беріп, батасын алады, бұл игі тілек жаңа жылдың табысты өтуіне себеп болады деп есептелген.
Той - думан мен ұлттық ойындар
Наурыз мерекесінде халық ойын - сауық ұйымдастырып, ұлттық спорт түрлерінен жарыстар өткізеді. Арқан тартыс, көкпар, бәйге, қыз қуу сияқты ойындар – қазақ халқының ежелден келе жатқан дәстүрлі спорттық сайыстары. Сонымен қатар, халық ән айтып, күй тартып, би билейді.
Қонақ шақыру (қонақжайлық дәстүрі)
 Қазақ халқы үшін қонақжайлық ерекше маңызға ие. Наурыз мейрамында әр үй дастархан жайып, келген қонақты ерекше құрметпен қарсы алады. Бұл – ынтымақ пен бірлікті нығайтатын игі дәстүр.
Тұсаукесер
 Наурыз мерекесі кезінде көптеген отбасылар балаларының тұсауын кесіп, оны өмір жолына аттандырады. Тұсаукесер рәсімінде балаға жақсы тілек айтылып, оның болашағы жарқын болсын деген ниетпен қадам жасалады.

Қазіргі замандағы Наурыздың маңызы

Бүгінде Наурыз Қазақстанда мемлекеттік мейрам ретінде тойланады. Үш күнге созылатын бұл мереке халықтың бірлігін, ұлттық мәдениеттің өркендеуін көрсетеді. Қала мен ауылдарда жаппай мерекелік шаралар ұйымдастырылып, концерттер, жәрмеңкелер, спорттық жарыстар өтеді. Сонымен қатар, бұл мейрам экологиялық акциялар мен қайырымдылық іс - шаралармен де байланыстырылады.
Наурыз мейрамы қазіргі таңда тек қазақ халқы үшін емес, Қазақстанда тұратын барлық этностар үшін ортақ мерекеге айналды. Бұл – халықтар достығының, бейбітшілік пен келісімнің символы.

Наурыз – қазақ халқының ең маңызды әрі көне мерекелерінің бірі. Оның түп - тамыры тереңге жайылып, ғасырлар бойы сақталып келеді. Бұл мереке халқымыздың салт - дәстүрлері мен мәдениетін көрсететін, бірлік пен татулықтың жарқын белгісі. Наурыз – табиғаттың жаңаруы ғана емес, адамның рухани жаңғыруына да себеп болатын мейрам. Сондықтан бұл мерекені ұлықтау – ата - баба дәстүрін жалғастыру және болашақ ұрпаққа ұлттық құндылықтарды жеткізу деген сөз.