Денелердің жүзу шарттары. Ареометрлер

Сабақтың тақырыбы: «Денелердің жүзу шарттары. Ареометрлер»
Сабақтың мақсаты:
1. Білімділік: Денелердің жүзу қасиеттерін үйрету.
2. Дамытушылық: Ауырлық күші мен Архимед күшін пайдалана отырып, есептер шығарту арқылы ойлау қабілетін қалыптастыру.
3. Тәрбиелік: Ізденімпаздыққа, ұқыптылыққа, тапқырлыққа тәрбиелеу.

Сабақ көрнекіліктері: Интерактивті тақта.
Сабақтың типі: жаңа материалды хабарлау.
Сабақта қолданылатын әдіс-тәсілдер: АКТ, дамыта оқыту технологиясы, әңгімелеу, баяндау.
Пәнаралық байланыс: Математика, информатика, салауаттану, дене шынықтыру.

Сабақтың жоспары:
І. Ұйымдастыру.
1. Сәлемдесу.
2. Оқушыларды түгендеу.

ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. «Кім көп біледі?»
ІІІ. Жаңа сабақ.
1. Денелердің жүзуі
2.Денелердің жүзу қасиеттері
3. Ареометрлер

ІV. Бекіту.
V. Қорытынды.

Сабақтың барысы:
І. Ұйымдастыру.
1. Сәлемдесу.
2. Оқушыларды түгендеу.
ІІ. Үй тапсырмасын сұрау. «Кім көп біледі?»

1.Сұйыққа батырылған денеге әрекет ететін ығыстырушы күштің шамасы денемен сұйықтың қандай сипаттамаларына байланысты болатындығын анықтаған грек ғалымы?
(Архимед)
2. Сұйыққа батырылған денеге осы денені сұйықтан ығыстыратын күш әрекет етеді. Бұл күш? Архимед күші
3. Сұйыққа батырылған шарларға әсер ететін кері итеруші күшті салыстыр?
(Барлық шарға әсер ететін кері итеру күші бірдей).
4. Бірдей серіппелерге массалары бірдей шар ілінген. Егер шарларды толығымен суға батырса, қай серіппе көбірек қысқарады
(Оң жақтағы)

5. Бірдей серіппеге ілінген жүктердің массалары бірдей, бірақ көлемдері әр түрлі. Суға батырса қай серіппе көбірек қысқарады
(Оң жақтағы).

6.Суретте әр түрлі сұйыққа батырылған бірдей денелер берілген. Қай ыдыстағы сұйықтың тығыздығы көп?
(Сол жақтағы екінші).

7. Архимед күші қандай шамаларға тәуелді?
(ҒА=rcgVд, сұйықтың тығыздығына, дененің көлеміне тәуелді).
8. Архимед күші сұйыққа батырылған дененің тығыздығына ..........болмайды.(тәуелді)

ІІІ. Жаңа сабақ.
«Денелердің жүзу шарттары. Ареометрлер»
Бүгінгі сабағымыз денелердің жүзуі және оның қасиеттері жайлы болмақ. Кейбір денелер сұйық бетінде жаңқа тәрізді қалқып жүрсе, екіншілері батып кетеді, ал үшінші біреулері сүңгуір қайық тәрізді оның ішінде жүзіп жүре алады.Сұйық ішіндегі денеге екі күш – тік төмен бағытталған ауырлық күші Fa = mg (m - дененің массасы) және тік жоғары бағытталған Архимед күші FA = m ы.с.g (m ы.с.- дене ығыстырған сұйықтың немесе газдың массасы) әрекет етеді. Дененің массасы mД = qД*VД, ал ығыстырылған сұйықтың массасы m ы.с. = qС*VЫ.С.
Дененің сұйық бетіне қалқып шығуы кезінде оның суға батқан бөлігі азая бастайды, сондықтан да ығыстырушы күш те кеми береді.

Сонымен біз дененің сұйық ішінде жүзуі, оның бетіне қалқып шығуы немесе батып кетуі сұйық пен дене материалы тығыздықтарының арақатысына байланысты екенін анықтадық. Олай болса, дененің сұйыққа бату тереңдігі бойынша дене мен сұйықтың тығыздықтарын салыстыруға болады. Сұйықтың тығыздығын өлшеуге арналған құрал – ареометр деп аталады және әрекеті осы принципке негізделген.

Ареометр тығыздығы өлшенетін сұйыққа батырылған кезде оның құтысы Архимед күші ауырлық күшіне теңескенше белгілі бір тереңдікке дейін сұйыққа батады. Сұйық тығыздығы неғұрлым аз болса, соғұрлым ареометр сұйыққа тереңірек батады да, оның шкаласы бар шыны түтікшесі сұйық бетіне аз көтерілетін болады. Тығыздығы жоғарырақ сұйық жағдайында оған ареометр азырақ батады.
Ареометр кез келген сұйықтың: майдың, сүттің, керосиннің, бензиннің т.б. тығыздығын өлшеу үшін қолданылады. Ареометрдің көмегімен тұз, қант ерітінділерінің проценттік мөлшерін анықтауға болады.
Сүттің майлылығын анықтау үшін қолданылатын ареометрлер –лактометрлер деп аталады.

Шарты: Су құйылған ыдыста массасы 30 кг қайың ағашы мен массасы 50 кг мыстан жасалған екі кесек бар. Екеуінің қайсысының ауырлық күші басым?

ІҮ. Бекіту.
1. Суға салынған білеушелердің көлемдері бірдей. Қай білеушенің тығыздығы көп?
(Оң жақтағы білеушенің тығыздығы көп)

2.Суретте сұйыққа батырылған білеушеге әсер ететін күштер көрсетілген. Бұл білеуше ......,өйткені, Архимед күші ауырлық күшіне..........болғандықтан

Сұйық ішінде жүзіп жүреді, Архимед күші ауырлық күшінен тең болғандықтан

3.Суретте сұйыққа батырылған білеушеге әсер ететін күштер көрсетілген. Бұл білеуше .........,өйткені ,Архимед күші ауырлық күшінен ..........
болғандықтан

Қалқып шығады өйткені Архимед күші ауырлық күшінен көп болғандықтан

4. Сұйыққа батырылған дене қай жағдайда батып кетеді?
Егер ауырлық күші Архимед күшінен көп болса

Ү. Қорытынды.
Сонымен, біз бүгін денелердің жүзуі үш түрлі күйде болатынын білдік. Олар:
1) Ға = ҒА, дене сұйықтың кез келген жерінде тепе – теңдік қалпын сақтай алады.
2) ҒаҒА, дене сұйыққа батады.
ҮІ. Үйге тапсырма