Ойын терапиясы ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды дамытудың құралы ретінде

Ойын терапиясы ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды дамытудың құралы ретінде

Ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың дамуын қолдау – заманауи педагогика мен психологиядағы өзекті мәселелердің бірі. Мұндай балаларға арнайы әдістер мен құралдар қажет, өйткені олардың дамуы басқа балалардан ерекшеленуі мүмкін. Осы орайда ойын терапиясы ерекше қажеттіліктері бар балалардың әлеуетін ашуға, олардың танымдық, әлеуметтік және эмоционалды дағдыларын дамытуға көмектесетін тиімді құрал болып табылады.

Ойын – баланың табиғи даму ортасы. Кез келген бала ойын арқылы қоршаған әлемді танып, өз эмоцияларын білдіреді, дағдыларын жетілдіреді. Ал ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар үшін ойын – тек қызықты іс - әрекет емес, сонымен қатар, маңызды терапиялық әдіс.

Ойын терапиясы – арнайы мамандар басқаратын және баланың жеке қажеттіліктеріне сәйкес ұйымдастырылатын процесс. Ол баланың эмоционалды жағдайын реттеуге, өзін еркін сезінуіне және жаңа дағдыларды меңгеруіне көмектеседі. Ойын барысында бала өз сезімдерін сөзбен жеткізе алмаса да, ойыншықтар, қимылдар және символдар арқылы ішкі дүниесін көрсете алады.

1. Коммуникативті дағдыларды дамыту
 Кейбір ерекше білім беру қажеттілігі бар балалар, мысалы, аутизм спектріндегі балалар, қарым - қатынас жасауға қиналады. Ойын терапиясы оларға өз ойларын білдірудің жаңа жолдарын үйретеді. Рөлдік ойындар, қуыршақтар немесе сурет салу арқылы балалар эмоцияларын білдіруді және басқалармен байланыс орнатуды үйренеді.

2. Әлеуметтік дағдыларды қалыптастыру
 Топтық ойындар балаларға кезек күту, ережелерді сақтау, бірлесіп әрекет ету сияқты маңызды әлеуметтік дағдыларды меңгеруге көмектеседі. Мысалы, қарапайым «Досыңды тап» ойыны балаға бірге ойнау мен ынтымақтастықтың маңызын түсінуге мүмкіндік береді.

3. Эмоционалды тұрақтылықты нығайту
 Көптеген ерекше қажеттіліктері бар балалар стресске сезімтал келеді және эмоцияларын бақылауда қиындық көреді. Ойын терапиясы олардың қорқыныштары мен уайымдарын жеңілдетіп, өзін қауіпсіз сезінуге көмектеседі. Балалар ойын арқылы ішкі қобалжуларын сыртқа шығарып, өз эмоцияларын реттеуді үйренеді.

4. Қозғалыс және моторика дағдыларын дамыту
 Кейбір балаларда ұсақ немесе жалпы моторика дамуы кешеуілдеуі мүмкін. Ойын терапиясы барысында түрлі қимыл ойындары мен жаттығулар енгізіледі. Мысалы, мозаика құрастыру, құммен ойнау немесе саусақпен сурет салу арқылы бала қолының икемділігін дамытады.

5. Когнитивті қабілеттерді арттыру
 Логикалық ойындар, жұмбақтар мен пазлдар баланың есте сақтау, зейін қою және ойлау қабілеттерін жақсартады. Мысалы, түрлі - түсті пішіндерді сәйкестендіру, қарапайым математикалық ойындар баланың ойлау қабілетін дамытуға көмектеседі.

Ойын терапиясының бірнеше түрі бар, олардың әрқайсысы баланың белгілі бір қажеттілігіне сәйкес қолданылады.

• Құм терапиясы – бала құммен ойнау арқылы өз сезімдерін білдіреді, әлемді зерттейді және оқиғаларды модельдейді. Бұл әдіс әсіресе мазасыздану деңгейі жоғары балаларға көмектеседі.
• Музыка терапиясы – ерекше балалар дыбыстар мен әуендер арқылы өз эмоцияларын шығарады. Музыкалық аспаптармен ойнау немесе ән айту оларға тыныштануға және көңіл - күйін реттеуге көмектеседі.
• Қуыршақ терапиясы – қуыршақтар арқылы балалар шынайы өмірдегі жағдайларды ойнап, қарым - қатынас жасау дағдыларын дамытады.
• Су терапиясы – суда ойнау арқылы балалардың сенсорлық қабылдауы жақсарады, бұл әсіресе гиперсезімтал немесе сенсорлық бұзылыстары бар балалар үшін пайдалы.
• Қимыл ойындары – секіру, жүгіру, би билеу сияқты қимылдар арқылы балалардың моторикасы дамиды және энергиясы реттеледі.

Ойын терапиясының тиімді болуы педагогтың дұрыс ұйымдастыруына байланысты. Мұғалім немесе терапевт баланың қажеттіліктерін ескере отырып, оған сәйкес ойын түрлерін таңдай білуі керек. Сондай - ақ, балаға ойын барысында қолдау көрсету, оның жетістіктерін мадақтау өте маңызды.

Сонымен қатар, педагог ата - аналармен тығыз жұмыс істеп, оларға да ойын әдістерін қолдануды үйреткені дұрыс. Үй жағдайында да ойын терапиясын жалғастыру баланың дамуына оң әсерін тигізеді.

Ойын терапиясы ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды дамытудың маңызды құралы болып табылады. Ол балалардың қарым - қатынас дағдыларын жақсартып, олардың эмоцияларын реттеуге, танымдық және қозғалыс қабілеттерін дамытуға көмектеседі.

Тиімді ұйымдастырылған ойын терапиясы ерекше балаларға әлемді түсінуге, өз әлеуетін ашуға және қоғамға бейімделуге мүмкіндік береді. Сондықтан педагогтар, ата - аналар және мамандар бірлесе отырып, бұл әдісті кеңінен қолдануы қажет. Ерекше балаларға ойын арқылы қолдау көрсету – олардың болашағын жарқын етуге жасалған маңызды қадам.