Буын үндестігі
Тұрақты картотекалық сабақ жоспары.
Қазақ тілі 5 сынып
Сабақ тақырыбы: Буын үндестігі
Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: оқушыларға буын үндестігі туралы түсінік беру, жаттығу жұмыстары мен қосымша тапсырмалар арқылы бекіту.
2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке еңбекті дәріптеуге ана тілді құрметтеуге тәрбиелеу.
3. Дамытушылық: оқушылардың фонетика жайындағы, тіл дыбыстары және олардың түрлері туралы және буын үндестігі туралы ұғымдарын кеңейту, ойлау қабілеттерін дамыту, талдау дағдыларын арттыру.
Сабақтың түрі, қолданылатын әдіс: дәстүрлі, түсіндіру, сұрақ - жауап, жаттығу.
Сабақтың көрнекілігі, қажетті құралдар мен әдебиеттер: тақырыпқа байланысты үлестірмелер, қазақ әдебиеті.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушылармен сәлемдесу.
2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.
II. Үй тапсырмасын тексеру:
1 Үндестік заңы туралы түсінік.
2. - жаттығу
ІІІ. Білім тексеру
Терме диктант жазу.
- Һе - е ей!..- деген дауысқа қысылған Ботагөз жалт қараса, жүгіріп келе жатқан Кенжетай екен. Қаз одан қаймыққандай қанатын жинап, мамырлап кейін жөнелді.
- Қалай, бала, қорықтың ба?! – деді Кенжетай қалжыңдап.
Ботагөз ұялғандай тұнжырап, төмен қарады.
- Әй, балақай қаздан қорыққан!..
Ботагөздің қалжыңға азық болғысы келмей:
- Қорықпағанда... тістеп алса...- деді басын көтеріп
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіруге дайындық
4. Оқушыларға сабақтың тақырыбы мен мақсаты туралы хабарлау
V. Жаңа сабақ
Буын үндестігі бойынша қосымша сөздің соңғы буынының жуан – жіңішкелігіне қарай үндесіп жалғасады: соңғы буын жуан болса – жуан қосымша, жіңішке болса, жіңішке қосымша жалғанады. Мысалы: өнер - лі, жет - ер, бақыт - ты, қазір - гі, кітап - ты, математика - дан, т. б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар
Қазақ тіліндегі қосымшалар негізінен буын үндестігіне бағынып жалғанғанымен, біраз қосымшалар бұл заңдылыққа бағынбайды.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар мыналар:
1) Көмектес септік жалғауы. Мысалы: баламен, қонақпен, күрекпен, сәнімен, т. б.
2)- нікі, (- дікі,- тікі), - тай, - тал, - дар, - еке, - тар. Мысалы: даланікі, әкетай, діндер, ағаеке, өсімтал;
3)- бей, - би, - кер, - гер, - қор, - паз, - қой, - кеш, - хана, - кес. Мысалы: бейшара, балгер, жемқор, әсемпаз, сәнқой, емхана, жұмыскер зиянкес;
4)- ов, - ова, - ев, - ева, - ин, - ина. Мысалы: Әуезов, Жұмабаев, Сейфуллин, Жұмағазина, т. б.
VІ. Жаңа сабақ бойынша түсінік тексеру.
316 – жаттығу
• Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті дыбыстарды қойып, көшіріп жазыңдар.
• 321 - жаттығу
Қорытындылау:
Үйге тапсырма(жекелеп, топтап) Оқулық: Қазақ тілі бет, 138 жаттығу
Ереже жаттау, 317, 318 - жаттығу
Дид. әдебиеті: бет жаттығу
Сабақтан тыс, қосымша оқу
Мұғалім: Ихсанов Айбек Серғазыұлы
Буын үндестігі. жүктеу
Қазақ тілі 5 сынып
Сабақ тақырыбы: Буын үндестігі
Сабақтың мақсаты: 1. Білімділік: оқушыларға буын үндестігі туралы түсінік беру, жаттығу жұмыстары мен қосымша тапсырмалар арқылы бекіту.
2. Тәрбиелік: оқушыларды адамгершілікке еңбекті дәріптеуге ана тілді құрметтеуге тәрбиелеу.
3. Дамытушылық: оқушылардың фонетика жайындағы, тіл дыбыстары және олардың түрлері туралы және буын үндестігі туралы ұғымдарын кеңейту, ойлау қабілеттерін дамыту, талдау дағдыларын арттыру.
Сабақтың түрі, қолданылатын әдіс: дәстүрлі, түсіндіру, сұрақ - жауап, жаттығу.
Сабақтың көрнекілігі, қажетті құралдар мен әдебиеттер: тақырыпқа байланысты үлестірмелер, қазақ әдебиеті.
Сабақтың барысы: І. Ұйымдастыру кезеңі:
1. Оқушылармен сәлемдесу.
2. Оқушылардың сабаққа қатысын тексеру.
3. Оқушылардың зейіндерін сабаққа аудару.
II. Үй тапсырмасын тексеру:
1 Үндестік заңы туралы түсінік.
2. - жаттығу
ІІІ. Білім тексеру
Терме диктант жазу.
- Һе - е ей!..- деген дауысқа қысылған Ботагөз жалт қараса, жүгіріп келе жатқан Кенжетай екен. Қаз одан қаймыққандай қанатын жинап, мамырлап кейін жөнелді.
- Қалай, бала, қорықтың ба?! – деді Кенжетай қалжыңдап.
Ботагөз ұялғандай тұнжырап, төмен қарады.
- Әй, балақай қаздан қорыққан!..
Ботагөздің қалжыңға азық болғысы келмей:
- Қорықпағанда... тістеп алса...- деді басын көтеріп
IV. Жаңа тақырыпты түсіндіруге дайындық
4. Оқушыларға сабақтың тақырыбы мен мақсаты туралы хабарлау
V. Жаңа сабақ
Буын үндестігі бойынша қосымша сөздің соңғы буынының жуан – жіңішкелігіне қарай үндесіп жалғасады: соңғы буын жуан болса – жуан қосымша, жіңішке болса, жіңішке қосымша жалғанады. Мысалы: өнер - лі, жет - ер, бақыт - ты, қазір - гі, кітап - ты, математика - дан, т. б.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар
Қазақ тіліндегі қосымшалар негізінен буын үндестігіне бағынып жалғанғанымен, біраз қосымшалар бұл заңдылыққа бағынбайды.
Буын үндестігіне бағынбайтын қосымшалар мыналар:
1) Көмектес септік жалғауы. Мысалы: баламен, қонақпен, күрекпен, сәнімен, т. б.
2)- нікі, (- дікі,- тікі), - тай, - тал, - дар, - еке, - тар. Мысалы: даланікі, әкетай, діндер, ағаеке, өсімтал;
3)- бей, - би, - кер, - гер, - қор, - паз, - қой, - кеш, - хана, - кес. Мысалы: бейшара, балгер, жемқор, әсемпаз, сәнқой, емхана, жұмыскер зиянкес;
4)- ов, - ова, - ев, - ева, - ин, - ина. Мысалы: Әуезов, Жұмабаев, Сейфуллин, Жұмағазина, т. б.
VІ. Жаңа сабақ бойынша түсінік тексеру.
316 – жаттығу
• Мәтіндегі көп нүктенің орнына тиісті дыбыстарды қойып, көшіріп жазыңдар.
• 321 - жаттығу
Қорытындылау:
Үйге тапсырма(жекелеп, топтап) Оқулық: Қазақ тілі бет, 138 жаттығу
Ереже жаттау, 317, 318 - жаттығу
Дид. әдебиеті: бет жаттығу
Сабақтан тыс, қосымша оқу
Мұғалім: Ихсанов Айбек Серғазыұлы
Буын үндестігі. жүктеу
Жаңалықтар
Қазақ тілінен ережелер (1 – 11 сыныптар үшін)
Фонетика – тіл туралы ғылымның бір саласы. Онда дыбыстар, екпін және буын, үндестік заңы қарастырылады. Қазақ тілінде 42 әріп және 37 дыбыс бар.
Үндестік заңы, буын үндестігі (күнделікті сабақ жоспары топтамасы)
Қазақ тілінің дыбыстары сөз ішінде және сөз бен қосымшаның, сөз бен сөздің арасында бірімен – бірі үйлесіп, ыңғайласып келіп отырады. Түбір буынның жуан не жіңішкелігіне қарай қосымшаның дыбыстары да жуан не жіңішке болып айтылып тұрады.
Ұяң дауыссыздар (күнделікті сабақ жоспары топтамасы)
Дауыссыздар салдыр мен үннің қатысына қарай: қатаң, ұяң, үнді болып үш топқа бөлінеді. Салдыр мен үннің қатысы арқылы жасалған, бірақ үннен салдыры басым дауыссыз дыбыстарды ұяң ұяң дауыссыздар деп атаймыз. Ұяң дауыссыздар мыналар: б, в, г, ғ, д, з,
Ашық және қысаң дауыстылар (күнделікті сабақ жоспары топтамасы)
Жақтың ашылу қалпына қарай дауысты дыбыстар ашық және қысаң болып екіге бөлінеді. Жақтың кең ашылуы арқылы жасалған дауысты дыбыстарды ашық дауыстылар дейміз. Олар: а, ә, о, ө, е, э.
Қазақ тілінің ережелері 1 - 11 сыныптар үшін
Қостанай облысы, “Боровской санаторлық мектеп – интернаты” Бегайдарова Гүлжихан Серікбайқызы
Буын түрлері
Оңтүстік Қазақстан облысы, Арыс ауданы, М. Шаханов атындағы жалпы орта мектебі Қазақ тілі мен әдебиеті пәнінің мұғалімі Полатова Айнұр Мүслімбекқызы
Пікірлер (0)
Ақпарат
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.
Қонақтар,тобындағы қолданушылар пікірін білдіре алмайды.