Тарихты тыңдау – ұлы ғибрат Жүсіп Баласағұн

Бабадан қалған асыл сөз
Тарихты тыңдау – ұлы ғибрат Жүсіп Баласағұн (шамамен 1017/1021 - 1075 ж. ж.)
Толық аты Жүсіп Хас - Хажыб. Шу бойындағы ескі қаланың бірі – Баласағұнда туған. ХІ ғ. 70 - ж. дейін өмір сүріп, есімі күллі Шығыс елдеріне мәшһүр болған дарынды ақын, данышпан - ойшыл ғалым, мемлекет қайраткері. Жүсіп Баласағұнның «Құтты білік» («Құтадғу білік») дастаны әлемдік әдебиет тарихындағы мәңгілік өшпес бірден - бір әдеби мұра болып табылады. Бұл дастан қазіргі түркі тілдес халықтардың орта ғасырдағы тарихи және қоңғамдық - саяси өмірі мен тұрмыс - тіршілігінен, ғылымы мен әдебиетінен, мәдени деңгейінен, әдет - ғұрпы мен наным - сенімінен мағлұмат беретін бірегей туынды. «Құтты білік» дастанының біздің заманымызға дейін үш көшірме нұсқасы жеткен. Ақынның, сондай - ақ толғамы терең өзге де рубаилары белгілі.
Халық бүлінсе – саясат түзейді,
Халық тарықса – үкімет жұтайды.
* * *
Кімде - кім халқынан алмаса тәлім,
Оны үйрете алмас ешбір мұғалім.
* * *
Жай халықсыз болмайды іс те, ештеңе – жайлап сөйлес, жөнсіз билеп - төстеме.
* * *
Қылыш қан төксе – иесі ел билейді.
* * *
Бек қызыққа құмар болса – қалған елдің күні қараң.
* * *
Сараң бек ел билей алмайды.
* * *
Елшісі епсіз басшының бағы жанбас.
* * *
Тіл – елшінің қылышы.
* * *
Ақылсыз адам – мәуесіз ағаш секілді.
* * *
Көңіліне қарай – дос таңда, күшіне қарай – жүк таңда.
* * *
Бала нені білсе жастан, ұядан,
Өле - өлгенше соны таныр қиядан.
* * *
Қатты тәртіп көрсе бала күнінде,
Өнерімен қуантады түбінде.
* * *
Ел билеу үшін ақыл, жүрек, ой керек.
* * *
Ұлық болсаң – кішік бол.
* * *
Қылыш – ел шауып, қазына құрайды,
Қалам – қазына тауып, қайыр сұрайды.
* * *
Қара халық ханы кетсе, басынан айырылар.
* * *
Халықтың хақы әкімде.
* * *
Халық бүлінсе, саясат оны түзейді.
* * *
Көш басы қайда барса, соңы да сонда барады.
* * *
Қара халық қызмет етсе, бектер биіктеп кетеді.
* * *
Қылыш елді күзейді,
Қалам елді түзейді.

әзірлеген
Бегімхан КЕРІМХАНҰЛЫ
М. Әуезов атындағы ЖОББ мектептің қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімі
Павлодар қаласы
Қазақстан Журналистер Одағының мүшесі