Неліктен адам есінейді?

Есінеу – адам ағзасының табиғи физиологиялық реакциясы. Ол саналы түрде бақыланбайды және бірнеше себепке байланысты пайда болады. Әдетте, есінеуді шаршау немесе зерігу белгісі деп санайды, бірақ оның пайда болу механизмі әлдеқайда күрделі. Ғалымдар әлі күнге дейін есінеудің нақты себебін толық анықтамағанымен, бірнеше негізгі теориялар бар.

Есінеудің негізгі себептері

1. Миды салқындату теориясы

Заманауи зерттеулердің біріне сәйкес, есінеу миды салқындатуға көмектеседі. Ауа жұту арқылы қан айналымы жақсарып, мидың температурасы төмендейді. Бұл әсіресе мидың қызып кетуіне немесе ақыл - ой жүктемесінің артуына байланысты жағдайларда пайдалы болуы мүмкін.

2. Қандағы оттегінің азаюы

Бұрынғы теориялар есінеуді ағзадағы оттегінің азаюы мен көмірқышқыл газының көбеюіне байланысты деп түсіндірген. Алайда бұл гипотеза толық дәлелденбегенімен, есінеу кезінде терең тыныс алу ағзаға қосымша оттегі жеткізіп, қан айналымын жақсартады.

3. Шаршау және ұйқысыздық

Есінеу шаршау, ұйқының жетіспеушілігі немесе зейіннің төмендеуі кезінде жиі байқалады. Бұл жағдайда есінеу миды сергіту және зейінді уақытша арттыру әдісі ретінде қызмет етеді.

4. Зерігу және монотонды әрекеттер

Монотонды және қызықсыз жағдайлар кезінде ағза белсенділікті төмендетеді, ал есінеу жүйке жүйесін қайта белсендіру үшін пайда болады. Бұл – ағзаның өзін сергітудің табиғи механизмі.

5. Әлеуметтік фактор

Есінеу жұқпалы құбылыс ретінде де белгілі. Егер бір адам есінесе, айналасындағылар да есінеуге бейім болады. Бұл феномен «айналадағы эмоцияны қабылдау» немесе эмпатиямен байланысты болуы мүмкін. Зерттеулерге сәйкес, жақын адамдар арасында есінеу жиірек «жұғады».

Есінеудің денсаулыққа қатысы

Әдетте есінеу – табиғи процесс. Дегенмен, егер адам тым жиі немесе үздіксіз есінесе, бұл кейбір аурулардың белгісі болуы мүмкін:

• Ұйқының бұзылуы (ұйқысыздық, нарколепсия)
• Қан қысымының төмендеуі
• Миға қан айналымының бұзылуы
• Жүйке жүйесі аурулары (эпилепсия, склероз)

Егер есінеу ұзақ уақыт бойы қайталанса және бас айналу, әлсіздік сияқты қосымша белгілермен бірге жүрсе, дәрігерге қаралу қажет.

Қорытынды

Есінеу – ағзаның өзін сергіту және тепе - теңдігін қалпына келтіру тәсілі. Ол мидың салқындауына, қандағы оттегі деңгейін реттеуге және жүйке жүйесінің белсенділігін арттыруға көмектеседі. Көп жағдайда бұл қалыпты құбылыс саналғанымен, оның жиілеуі ағзадағы қандай да бір өзгерістерді білдіруі мүмкін. Есінеудің сізге тигізер пайдасы да бар екенін ұмытпаңыз – ол миыңызды сергітіп, зейініңізді уақытша арттыра алады!