Алтын: бағалы металл туралы қызықты деректер

Алтын – адамзат тарихындағы ең құнды және ең танымал металдардың бірі. Ол мыңдаған жылдар бойы әшекей бұйымдар жасауда, ақша айналымында және өнеркәсіптік мақсаттарда қолданылып келеді. Бұл мақалада алтынның физикалық және химиялық қасиеттері, оның тарихы, қолданылуы және құпия сырлары туралы қызықты мәліметтер беріледі.
1. Алтынның физикалық және химиялық қасиеттері
Алтын – Химиялық элементтердің периодтық жүйесінде Au символымен белгіленеді және 79 - атомдық нөміріне ие. Оның ерекше қасиеттері оны басқа металдардан айрықша етеді:

• Жоғары тығыздық: Алтынның тығыздығы 19, 3 г/см³, яғни ол өте ауыр металл.
• Созылғыштық пен икемділік: Алтын өте жұмсақ металл болғандықтан, оны жұқа етіп созуға болады. 1 грамм алтыннан 3 км ұзындықтағы сым жасауға болады.
• Жылтырлығы мен түсі: Көптеген металдар сұр немесе күміс түсті болса, алтын табиғи сары түсті және ерекше жылтырлығымен ерекшеленеді.
• Тотығуға төзімділік: Алтын суға, ауаға, қышқылдарға төзімді. Ол тат баспайды және уақыт өте келе өз түсін жоғалтпайды.
• Жоғары электр өткізгіштік: Алтын күмістен кейінгі ең жақсы электр өткізгіш металдардың бірі. Сондықтан ол электроникада кеңінен қолданылады.

2. Алтынның тарихы мен мәдениеттегі орны
Алтын – ежелгі өркениеттерден бері байлық пен биліктің символы болған металл.

• Ежелгі Египетте алтын «Құдайлардың терісі» деп саналған. Фараондардың қабірлерінде алтынмен қапталған заттар көп кездеседі.
• Инктер мен ацтектер алтынды күннің сыйы деп білген. Олар алтынды ақша ретінде пайдаланбағанымен, діни рәсімдерде қолданған.
• Орта ғасырларда алтын негізінен сауда және ақша айналымы үшін қолданылды. Көптеген мемлекеттер алтын монеталар шығарып, оны негізгі валюта ретінде қабылдады.
• Алтын безгегі: 19 - ғасырда АҚШ - та, Австралияда және басқа елдерде алтын іздеушілердің жаппай көшуіне себеп болған «алтын безгегі» басталды.

3. Алтынның қолданылуы
1) Әшекей бұйымдар
Алтыннан сақина, сырға, алқа, білезік және тәждер жасалады. Бұл ең танымал және кең тараған қолдану саласы.
2) Ақша айналымында
Көптеген ғасырлар бойы алтын валюта ретінде пайдаланылды. Қазіргі таңда кейбір елдерде алтын ұлттық резервтің негізгі бөлігі ретінде сақталады.
3) Электроника және технология
Алтынның жоғары электр өткізгіштігі оны смартфондар, компьютерлер, ғарыштық құрылғылар жасауда қолдануға мүмкіндік береді.
4) Медицинада қолданылуы

• Алтыннан жасалған импланттар мен протездер медицинада кеңінен қолданылады.
• Ревматоидты артрит сияқты ауруларды емдеуде алтыннан жасалған дәрілер қолданылады.

5) Ғарыш өнеркәсібінде
NASA ғарыш аппараттарын жасауда алтынды пайдаланады. Ол ғарыш кемелерін радиациядан және жоғары температурадан қорғау үшін қолданылады.
4. Алтынның құпия сырлары
1) Алтынның космостық шығу тегі
Ғалымдар алтынның пайда болуы суперновалар мен нейтрондық жұлдыздардың бірігуінен пайда болғанын анықтады. Бұл оны Жер бетінде сирек кездесетін ерекше элемент етеді.
2) Алтынды жеуге болады
Кейбір жоғары деңгейлі мейрамханаларда алтын фольгалар тағамдарға қосылады. Бұл таза алтын адам ағзасына ешқандай зиян келтірмейді.
3) Алтын адам ағзасында бар
Адам ағзасында шамамен 0, 2 мг алтын бар. Ол негізінен қан құрамында кездеседі.
4) Алтын теңіз суында да кездеседі
Миллиондаған тонна алтын мұхиттарда еріген күйде бар, бірақ оны өндіру өте қиын және қымбат.
5) Жасанды алтын жасау мүмкін емес
Алхимиктер ғасырлар бойы басқа металдардан алтын жасағысы келді. Бірақ физикалық тұрғыдан бұл мүмкін емес, себебі алтын – табиғи химиялық элемент.
5. Алтын өндірісі және бағасы
Алтын өндіру бойынша көшбасшы елдер:
1. Қытай – әлемдегі ең ірі алтын өндіруші ел.
2. Австралия – алтын кен орындары көп мемлекеттердің бірі.
3. Ресей – алтын өндірісі бойынша әлемдегі үштікке кіреді.
4. АҚШ, Канада, Оңтүстік Африка – алтын қоры мол елдер.
Алтынның бағасы нарықтық жағдайға байланысты өзгеріп отырады. 2024 жылы 1 грамм алтынның бағасы шамамен 60 доллар шамасында болды.
Алтын – тек сән - салтанат символы ғана емес, сонымен қатар ғылым, технология және медицинада кеңінен қолданылатын маңызды металл. Оның ерекше қасиеттері мен адамзат тарихындағы рөлі оны бағалы және қызықты элемент етеді.
Алтынның сыры әлі толық ашылған жоқ, бірақ оның табиғаттағы орны, ғарыштық шығу тегі және адамзат үшін маңызы оны әрдайым зерттеу нысанына айналдырады.