Жұмбақ: Киіз үй
Мақал-мәтелдер
Жұмбақ: Киіз үй
Төбедегі көзінен,
Күн сәулесі түседі.
Бұрышы жоқ төрінен,
Самал еркін еседі.
Киіз үй
Жетпіс екі найзаны,
Біріктіріп ұстап тұр,
Ата - бабаның қай жаны,
Ие болса оған — ұшпақ бір.
Шаңырақ
Көрсең,
Алып тор жолды парақтай,
Жайсаң,
Қатарлап сызған жолақтай.
Кереге
Қабырғасы тор көз,
Төбесінде зор көз.
Кереге; Шаңырақ
Ортасы ашық,
Шомбал төрт қазық.
Тік тұрар күн ұзын,
Екеуі тым ұзын.
Бірі — оңда.
Бірі — солда.
Қатар жатқан таласа,
Екеуінің бойы аласа.
Бірі төбемде,
Бірі еденде,
Осы төрт қазықтың,
Ішіндегі жазықтың,
Үстін жапқан шап - шағын,
Ашсаң тақтай қақпағын,
Жол береді кісіге,
Кіресің үй ішіне.
Қос жақтау; Маңдайша; Табалдырық; Есік
Тұмсығын тесіп,
Жүннен бұйда есіп.
Қазыққа байладым.
Уық
Имек бүйір ұшының,
Бұйдасы бар.
Қырлы сүйір ұшының
Ұясы бар.
Уық
Бір басы имек,
Бір басы үшкір сырық,
Қатар - қатар тұрып,
Күмбез сынды шеңберді,
Көкке тіктеп көтерді.
Уық
Тақиялы сүмбі тал тізбегі,
Ақ шапан жамылды жүн тегі.
Үзік
Ұқсайтын шеңберге
Қабырғасы жиылып, керіледі,
Жиһазы мол кең бөлме,
Төбесінен жұлдыздар көрінеді.
Киіз үй
Көзі көп қабырға,
Білінбес жамауы.
Тұмсығын шатырға,
Тығады сабауы,
Байланар ақырға,
Бұйдалы танауы.
Киіз үй
Аяғы жер тіреп,
Таяғы көк тіреп тұр.
Киіз үй
Ұшы екі айыр ақ таяқ.
Сүйеніп тұр жатпай - ақ.
Бақан
Түріліп тұрар бір басы,
Бұрышсыз үйдің мұржасы.
Түңлік
Дәу шеңбер шатырлы,
Төрт тамырлы,
Ақ жаулық жамылды.
Түңлік, оның бауы
Қабырғаның кең төрі,
Ажыратпай ұстап тұр,
Жұмыр болат шеңбері.
Белдеу
Дөңгелек үйдің,
Қара - шұбар жыланмен
Белін будым.
Белдеу
Көк тіреп тұрған,
Көп таяқты буған.
Басқұр
Даланың тайраңын,
Қаз - қатар тұрғызып,
Отыз жерден байладым.
Ши
Түбінен үзген,
Қатарлатып тізген,
Сүйрікті тұттым,
Таза ауа жұттым.
Ши
Келсең жолды ашады,
Кетсең жолды жабады.
Есік
Үйден
Ең соңынан шығатын кім?
Үйге
Ең алдымен бас тығатын кім?
Кілт
Көмейлете інді,
Сүңгітіп ем тілді.
Темір кісен діні,
Кейін қарай шегінді.
Кілт
Күзетем деп үйді,
Жұдырығын түйді.
Құлып
Қақпаның қалы,
Оның да бар Оң мен солы.
Топса
Жиегіне қағылар,
Әр есіктің қалы бар.
Ол болса қақпа да,
Ашылып - жабылар.
Топса
Төрт таяққа керілді,
Әдемі үй боп көрінді.
Шатыр
Төбедегі көзінен,
Күн сәулесі түседі.
Бұрышы жоқ төрінен,
Самал еркін еседі.
Киіз үй
Жетпіс екі найзаны,
Біріктіріп ұстап тұр,
Ата - бабаның қай жаны,
Ие болса оған — ұшпақ бір.
Шаңырақ
Көрсең,
Алып тор жолды парақтай,
Жайсаң,
Қатарлап сызған жолақтай.
Кереге
Қабырғасы тор көз,
Төбесінде зор көз.
Кереге; Шаңырақ
Ортасы ашық,
Шомбал төрт қазық.
Тік тұрар күн ұзын,
Екеуі тым ұзын.
Бірі — оңда.
Бірі — солда.
Қатар жатқан таласа,
Екеуінің бойы аласа.
Бірі төбемде,
Бірі еденде,
Осы төрт қазықтың,
Ішіндегі жазықтың,
Үстін жапқан шап - шағын,
Ашсаң тақтай қақпағын,
Жол береді кісіге,
Кіресің үй ішіне.
Қос жақтау; Маңдайша; Табалдырық; Есік
Тұмсығын тесіп,
Жүннен бұйда есіп.
Қазыққа байладым.
Уық
Имек бүйір ұшының,
Бұйдасы бар.
Қырлы сүйір ұшының
Ұясы бар.
Уық
Бір басы имек,
Бір басы үшкір сырық,
Қатар - қатар тұрып,
Күмбез сынды шеңберді,
Көкке тіктеп көтерді.
Уық
Тақиялы сүмбі тал тізбегі,
Ақ шапан жамылды жүн тегі.
Үзік
Ұқсайтын шеңберге
Қабырғасы жиылып, керіледі,
Жиһазы мол кең бөлме,
Төбесінен жұлдыздар көрінеді.
Киіз үй
Көзі көп қабырға,
Білінбес жамауы.
Тұмсығын шатырға,
Тығады сабауы,
Байланар ақырға,
Бұйдалы танауы.
Киіз үй
Аяғы жер тіреп,
Таяғы көк тіреп тұр.
Киіз үй
Ұшы екі айыр ақ таяқ.
Сүйеніп тұр жатпай - ақ.
Бақан
Түріліп тұрар бір басы,
Бұрышсыз үйдің мұржасы.
Түңлік
Дәу шеңбер шатырлы,
Төрт тамырлы,
Ақ жаулық жамылды.
Түңлік, оның бауы
Қабырғаның кең төрі,
Ажыратпай ұстап тұр,
Жұмыр болат шеңбері.
Белдеу
Дөңгелек үйдің,
Қара - шұбар жыланмен
Белін будым.
Белдеу
Көк тіреп тұрған,
Көп таяқты буған.
Басқұр
Даланың тайраңын,
Қаз - қатар тұрғызып,
Отыз жерден байладым.
Ши
Түбінен үзген,
Қатарлатып тізген,
Сүйрікті тұттым,
Таза ауа жұттым.
Ши
Келсең жолды ашады,
Кетсең жолды жабады.
Есік
Үйден
Ең соңынан шығатын кім?
Үйге
Ең алдымен бас тығатын кім?
Кілт
Көмейлете інді,
Сүңгітіп ем тілді.
Темір кісен діні,
Кейін қарай шегінді.
Кілт
Күзетем деп үйді,
Жұдырығын түйді.
Құлып
Қақпаның қалы,
Оның да бар Оң мен солы.
Топса
Жиегіне қағылар,
Әр есіктің қалы бар.
Ол болса қақпа да,
Ашылып - жабылар.
Топса
Төрт таяққа керілді,
Әдемі үй боп көрінді.
Шатыр
Жұмбақтар
Әй, керемет бір ит бар, Үй бағады, үрмейді. Аяғы жоқ жүрмейді, Ұрықсатсыз ол иттен Адам үйге кімейді. (Құлып)
Қазақ үйдің тұрмысы
Ақ үйге алты қанат келсем кіріп, Босаға, маңдайша мен табалдырық, Кереге алты жапсар, алпыс уық, Шаңырақ, күлдіреуіш оған жуық.
Қойлы ауылда
Жел тұрып күзгі салқын таза ауадан. Түңлігін киіз үйдің мазалаған. Әкесі қой күзетіп, мылтық атса, Жас сәби үйде жатып мәз - ау оған.
Екі бөшке
Көшеде екі Бөшке келе жатты, Бірі бос, екеуінің бірі зат - ты. Ішінде заты бары жай аяңдап, Салдырлап келе жатыр босы қатты.
Қараша, желтоқсан мен сол бір - екі ай
Қараша, желтоқсан мен сол бір - екі ай Қыстың басы, бірі ерте, біреуі жәй. Ерте барсам, жерімді жеп қоям деп, Ықтырмамен күзеуде отырар бай.