Есімдер сыры. Ерлер есімі. Мужские имена

Есімдер сыры
Ерлер есімі
Мужские имена
А әріпінен келетін есімдер
А
Абай – қазақ халқының ұлы ақыны Ибраһим Құнанбаевтың екінші аты. Абай есімінің мағынасы туралы әр түрлі пікір бар.
М. Әуезов: «Абай - абайлағыш, байқағыш, ойшыл», - десе, Қазақ Совет Энциклопедиясында: «Абайдың шын есімі Ибраһим, кейіннен шешесі еркелетіп: «Абай» деп кеткен», - дейді. Біздің пікірімізше есімнің бастапқы түбірі аба сөзі болса керек. Ол тува, татар тілінде абзыкай, алтай, хакас тілдерінде абака, якут тілінде абага түрлерінде айтылып, «аға», «үлкен аға», «ата», «қария» мағынасында жұмсалады. Демек, Абай «үлкен аға», «ел ағасы» деген мағына білдірері даусыз.
Бұл есім – «бала ұлы ақын Абайдай болсын», - деген мақсатпен халық арасында жиі қолданылады.
Абай, каз – второе имя Ибрагима Кунанбаева, великого поэта казакского народа. О происхождении и значении имени Абай имеются 2 мнения: М. Ауезов пологает: «Абай – наблюдательный, предусмотрительный, мыслитель». В Казахской Советской энцоклопедии пишется: «Настоящее имя Абая Кунанбаева – Ибрагим. Абай – ласкательная форма, данная матерью». По нашему мнению, Абай означает «старший брат», «старшее племя». В тувинском языке абакай, в алтайском, хакасском абака, в якутском абака, в татарском яз. Абзыкай, абзый «дядя», «старший брат». Таким образом, имя Абая явлается вторым именем, данным народом своему любимому поэту, и означает «старши брат», «старший почтенный в роду, народе».
Аббас, ар (араб тілі). Ислам дінін қабылдаудан бұрынғы арабтардың төл есімі. Мағынасы – қатал, қатыгез, жаугер. Фонетикалық түрлері – Ғаббас, Қаппас, Қапбас.
Аббас, ар. Лично имя у арабов до принятия ислама. В арабском языке означает – суровый, строгий войнственный. Варианты: Ғаббас, Қаппас, Қапбас.
Абдолла, ар. Абд. – құл, олла – алла, алда, құдай, яғни «Алланың, құдайдың құлы». Фонетикалық түрлері: Әбділда, Әбдилда, Әбілда, Әбдолла, Ғабдолла, Ғабділда, Қабдолда, Қабдол, Қабділда.
Абдулла / Абдолла, ар раб + олла – аллах. Букв. – «раб аллаха, раб бога». Фонетические варианты: Абдильда, Абильда, Габдулла, Габдолла, Габдол, Қабдол, Кабдулла, Габдильда, Кабдильда.
Абзал, ар. Афзәл – ардақты, аса қадірлі, ең құрметті.
Абзал, ар. – уважаемый, дорогой, превосходный.
Абиыр, ар. – абұйыр, абырой – ар, намыс.
Абиыр, ар. Аброй – авторитет, честь, достойнство.
Абыз, ар – 1. Күшті, қорғаушы, сақтаушы. 2. Құранды жатқа айтушы, көп білетін, білімпаз, дана. 3. Жаңа мағынасы – ғалым, білімпаз, дана. Фонетикалық варианттары: Хафиз, Қапыз.
Абыз, ар. 1. Хранитель, защитник, блюститель. 2. Человек, знающий коран найзусть, знаток, мудрец. 3. Новое значение – ученй, знаток. Фонетические варианты: Хафиз, Капыз.
Абылай, тарихи есім, ар. – абыл \ әбіл – ата, әке. Әбілмәмбет деген есімнің қысқарып, дыбыстық тұрғыдан өзгерген түрі.
Абылай, историческое имя, ар. Абыл – дед, отец. Сокрощенное имя от Абулмамбет.
Абылғазы, ар. – абыл+ғазы – жауынгер, әскер, яғни жауынгердің, әскердің басшысы, атасы.
Абылгазы, ир. Абыл+газы – воин, боец. Букв. Глава, начальник воин, бойца.
Ағабек, қаз. – аға+бек. Жас жағынан немесе лауазым дәрежесі жағынан үлкен, жоғары+бек.
Агабек, қаз. Ага – дядя, старший брат, вежливое обращение к старшему по возрасту человеку. Букв. Старший по возрасту или занимаемой должности.
Ағанияз, қаз. Аға+ир. Нияз – өтініш, тілек, үміт, сый; ир. Тарту.
Аганияз, қаз. Ага – дядя, брат + нияз – просьба, мольба, надежда, подарок.
Ағзам, ар. – зор, ең ұлы.
Агзам, ар. – величайший, всемогущий.
Ағын, қаз. – қаты қарқын, екпін.
Агын, қаз. – сильное течение, поток, порыв.
Адай, к. т. (көне түркі тілі). Бұл есімнің нақтылы шығу төркіні, мағынасы белгісіз. Бірақ көне түркі тілінде: 1) балапан; 2) бала, сәби деген мағыналары бар. алайда бұл кісі аты о баста қазақ халқының белгілі тайпасы Адай атынан қойылған.
Адай, др. тюрк., этимология и значение имени не ясны. Однако в древнетюркском языке существовало слово адай, означающее: 1) птенец; 2) перен. дитя, ребенок. Это личное имя присвоено от названия известного казахского племени Адай.
Адам,к. евр. (көне евр тілі). – қызыл, жирен түсті ер адам (балшықтан жасалған кісі, пенде). Оған бай, бек көздерін қосу арқылы біріккен тұлғалық есімдер жасалады. Адамбек, Адамбай.
Адам, др. евр. – красный муж (человек, сделанный из глины). Путем прибавления к нему компонентов бай, бек образованы составные имена: Адамбек, Адамбай.
Адриан, лат. – Адриден шыққан адам (ежелгі Италиядағы қала).
Адриан, лат. – человек и Адрии (город в древней Италии).
Адырбай, қаз. – адыр – биік, дөң, қыр+бай.
Адырбай, каз. – адыр – холм, солка + бай - богач.
Ажарбек, қаз. – ажар – әдемі шырай, көрік, келісті келбет + бек, яғни аса көрікті, келбетті, өте әдемі.
Ажарбек, каз. Ажар – красивый, приятный, заметный, облик + бек – очень красивый, весьма заметный, лучезарный.
Азамат, ар. – 1) ұлылық; 2) даңқтылық; 3) саналы адам.
Азамат, ар. – 1) величие, слава; 2) гражданин; 3) настоящий джигит, удалой, молодец.
Азанбек, ар. Азан - мұсылмандарды таң азанда намаз оқуға шақыру + бек. Таң азанда туылған балаға берілген есім.
Азанбек, ар. Азан – призыв мусульманина к молитве + бек. Имя, присвоенное ребенку, рожденному рано утром.
Азат, ир. – еркін, ерікті. Біріккен тұлғалы есімдер: Азатбек, Азатбай.
Азат, ир. Вольный, свободный, независымый человек.
Ай, ай сөзі ерте заманнан халық санасында көркемдік пен сұлулықтың, тазалық пен пәктіктің, бақыт пен құттың символы болған. Әсіресе біріккен тұлғалы есімдер құрамында көп қолданыс тапқан. Ер есімдері құрамында «бақыт, сәт» мағынасын берген. Көне түркі тілдеріндегі Айхан, Айбек, Айтуғды, Айтолды, Айтегин тәрізді есімдер осының дәлелі.
Ай, слово ай – луна с древних времен употреблялось в переносном значении, обозначая символ красоты, изящества, чистоты, счасьтя и часто прибавляется в качестве компонента сложных имен. Тогда означает «счастье, счастливый час». Примером являются древнетюркские личные имена с компонентами ай: Айхан, Айбек, Айтуды, Айтолды, Айтегин и др.
Айәділ, қаз. Ай+ар. әділ. Ай сияқты таза, ақ кіршіксіз адал болсын деген тілекпен қойылған есім.
Аядиль, каз. ай - луна; ар. адыль спрадведливость, чесность, правота, правильный. Имя выражает пожелание сыну стать честным, чистым.
Айбар, қаз. – айбат, айбын. Бұл есім сәбиге айбатты, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады. Сыйлап, құрметтеп айту түрі: Айаға, Айеке.
Айбар, қаз. – грозный, суровый, внушительный, свирепый (вид). Имя давалось ребенку с целью, чтобы он был грозным, мужественным.
Айбас, қаз. 1) ай сияқты ашық, жарқын жүзді адам; 2) айдың бас кезінде туған балаға әдетте осындай есім қойылған.
Айбас, каз. ай 1) луна+бас – начало, глава. Букв. Человек со светлой головой, умный;
Айбат, қаз. – айбар, қаһар, айбын. Бұл есімді сәбиге әрі батыр, айбынды болсын деген мақсатпен қойылады.
Айбат, каз. – свирепый, грозный вид, ярость, смелость. Такое имя давалось ребенку с целью, чтобы он был смелым.
Айбек, қаз. – ай+бек, айдай берік, мықты әрі ғұмырлы болсын деген тілекпен қойылған есім.
Айбек, каз. ай - луна + бек – крепкий, твердый. Имя выражает пожелание ребенку быть крепким.
Айберді, ай+берді, яғни аспаннан құдай берді.
Айберди, каз. ай - луна + берди, букв. – бог подарил, лунный дар.
Айбол, ай+бол – айдай айқын, ашық, жарық бол, айым бол, бақытым бол деген мағыналы есім.
Айбол, каз. ай+бол – будь. Букв. будь мойм светочем, моим счастьем, как луна.
Айболат, ай+болат \ болады; яғни менің айым, бақытым болады.
Айболат, каз. Ай+болат \ болады - да будет, моим счастьем, луной.
Айбын, қаз. 1) айбар, айбат, батыл; 2) ұлылық, батырлық, ерлік.
Айбын, каз. 1) величие, внушительность, смелость, ярость; 2) доблесть, удаль.
Айғали, қаз. ай – ар. + ғали – биік, жоғары. Бала ай сияқты биікте, жоғарыда болсын, яғни әрдайым, жоғары мұратқа ие болсын деген тілекпен қойылса керек.
Айгали, каз. ай - луна, ар. гали – высокий, высший. Называя этим именем сына, родители желали, чтобы он был счастливым в жизни стремился к высокому идеалу.
Айдан, қаз. ай+дан – қосымша. Бұл есім бала айдан да жарық, көркем болсын деген тілекпен қойылған.
Айдан, каз. ай+аффик дан. Имя выражает пожелание родителей, чтобы ребенок был ярче, красивее луны.
Айдар, қаз. 1. Балалардың төбесіне қойылған шашы. Қазақ арасында белгілі жас дәрежесіне жеткенге дейін балаға айдар, тұлым, кекіл қояды. Осылайша шаш қоюда белгілі бір қасиет бар деп түсінуден болса керек. Ал айдарлы сөзі «мықты күшті, зор» деген мағынада қолданылады. Балаларға Кекіл, Кекілбай, Тұлымқан, Тұлымбек, Айдарбек, Айдархан сияқты есімін арабтың Хайдар «арыстан» деген есімнің өзгерген түрі деген де пікір бар.
Айдар, 1. Пучок волос (чуб, хохолок) на голова мальчика. Прежде дети до определенного возроста носили чуб, косу, как знак здоровья и блогополучия. Пройзводная форма айдарлы имеет значение «сильный, крепкий, мощный, могучий». Составные имена: Айдарбек, Айдархан, Айдарлы, а также синомимные имена: Кекил (чуб), Тулымхан, Айдарбек, Айдархан. 2) Некоторые ученые считают, что Айдар фонетически измененная форма от арабского Хайдар – «Лев».
Айдаралы, қаз. айдар+ ар. алы (арабтың гали сөзінің өзгерген түрі) қара: Айдарғали.
Айдаралы, ар. айдар +алы (от ар. гали). см. Айдаргали.
Айдарғали, айдар + ар. гали – биік, жоғары. Бұл есімнің бастапқы айтылу нұсқасы Хайдарғали болуы керек. Оның бірінші сыңарын хайдар – «арыстан» деп білсек, екінші сыңары ар. ғали, әли. Сонда Хайдарғали – «арыстан Ғали», батыр Әли деген мағына білдіреді. Дыбыстық тұлғасы өзгеріп айтылып қолданылған түрі Айдаралы.
Айдаргали, ар. айдар – арыстан+гали – высокий, высший. Данное имя является видоизменной формой имени – Хайдаргали. Если считать первой компонент имени арабского Хайдар «лев», то второй компенент гали является Али.
Айдархан, қаз. айдар, ар. хайдар+қаз. хан, яғни «арыстан, жаужүрек хан» деген мағынаны білдіреді.
Айдархан, каз. айдар, ар. Хайдар, каз. хан. Букв. – сильный, отважный, мужственный хан.
Айдос, қаз. ай+тәж. дост. Айдың досы.
Айдос, каз. ай - луна, тадж. дос - друг. Букв. – друг луны.
Айдын, каз. 1) величавость, внушительность яркость, сила, энергия; 2) свет, белск. Составные имена: Айдынбек, Айдынгали.
Айдынғали, қаз. айдын + ар. ғали, яғни айбынды, айбатты Ғали.
Айдынгали, каз. айдын+ар. гали. Букв. – величественный, Гали.
Айжарқын, қаз. ай және жарқын сөздерінен жасалған, біріккен тұлғалы есім. Бала ай жарығындай болып шапағаты басқаға тисін, ақкөңіл болсын деген тілекпен қойылған есім.
Айжаркин, каз. ай - луна+жаркин – светлый, яркий, лучезарный. Называя этим именем ребенка, родители желали, чтобы он вырос жизнерадостным, добродушным, искренним.
Айжарық, қаз. ай және жарық сөздерінен жасалған, біріккен сұлғалы есім. Бала ай жарығындай болып, шапағаты басқаға тисін деген тілекпен қойылған есім.
Айжарык, каз. ай+жарык – светлый, ясный. Имя выражает пожелание, чтобы сын был ясный, светлый, как лунное сияние и был добрым.
Айжас, қаз. ай және жас сөздерінен жасалған, біріккен тұлғалы есім. Өмірге жаңа келген сәбиге жаңа туған жас айға теңеп қойылған есім.
Айжас, каз. ай – луна+жас – молодой. Имя выражает пожелание, чтобы ребенок был похож не молодой месяц, ясный, чистый.
Айзақ, ағылш. Isaac, орыс. Исак. евр. Исаак.
Айзак, англ. Isaac, русс. Исак, евр. Исаак.
Айзат, қаз. ай+ир. Зада – «бала» сөздерінен жасалған. Айдан жаралған, айтекті мәніндегі есім.
Айзат, каз. ай+ир. зат от зада «дитя, ребенок». Ребенок, подобный луне.
Айқын, қаз. көпке әйгілі, белгілі, мәлім.
Айкын, каз. ясный, авный, конретный, опреденный.
Аймаған, ар. Аймақамбет – Аймухамбет есімдерінің қысқарған түрі; яғни Мұхамбеттің айы, сәулесі деген мағынаны білдіреді.
Аймаган, ар. сокращенная форма имен Аймаганбет, Аймухамбет, имя означает светоч, луна Мухаммеда.
Аймағамбет, қаз ай+ар. Мохаммад – мақтаулы. Аймақамбет, Аймуқамбет деп те айтыла береді. қысқарта айтылған түрі: Аймат, Аймаш.
Аймагамбет, каз. ай - луна + Мохаммад - восхвалаемый. Народные варианты: Аймакамбет, Аймукамбет, Сокращенные формы – Аймат, Аймаш.
Аймақ, қаз. өлке, өңір, үлкен атырап: айнала, маңай, төңірек.
Аймак, каз. – край, даль, округ; окрестность
Аймат, екі сөзден біріккен Аймағамбет деген есімнің қысқарған түрі.
Аймат, сокращенная форма сложного имени Аймагамбет.
Аймұрат, қаз. ай+ар. морад – мақсат, тілек. Ай сияқты айқын, жарық тілегім, мақсатым деген тілекпен қойылған есім.
Аймурат, каз. ай - луна+ар. морад - желание, цель. Называя этим именем ребенка, родители желали, чтобы он был красив, поробен луне.
Айнабек, ир. айна+бек. Пәктіктің, тазалықтың, адалдық пен шынайылықтың бейнесі ретінде балаларға қойылатын есім. Жарықбек, Жарықбол есімдері бұнымен мәндес есімдер.
Айнабек, ир. айна – зеркало + Имя означает символ искренности, чистоты, чесности, светлости. Синонимы: Жарыкбек, Жарыкбол.
Айнан, қаз. ар. гайнан – шын, дұрыс, тура.
Айнан, ар. гайнан – правда, правильно, верно.
Айса, к. евр., ар. Ғайса – Алла құтқарады, Алланың шапағаты. Қазақ, қырғыз, өзбек т. б. тілдерде Иса түрінде де аталса, болгарларда Исус, орыстарда Иисус, Христос.
Айса, др. евр., ар. Гайса – бог спасет, милость божья. В казахском, кыргызском, узбекском языках встречаются варианты Гайса, Кайс, Иса. У болгаров Исус, у русских Иисус, Христос.
Айсары, қаз. ай+сары. Айдай анық есім.
Айсары, каз. ай - луна+сары - светлый. Букв. – светлый как луна.
Айсауыт, қаз ай жене сауыт сөздерінен біріккен көне есім. Ай сияқты айқын, ай сияқты жарқырап мәңгі тұрсын деген тілекпен қойылғаны байқалады.
Айсауыт, каз. составное мужское имя: ай - луна+сауыт – колчан, броня, панцирь. Букв. – ясни, сверкающий, как луна.
Айсүгір, қаз. ай және сүгір «әскер, жауыргер» сөздерінен жасалған көне есім. Ай сияқты мәңгі өмір сүретін мықты жауынгер болсын деген тілекпен қойылғаны байқалады.
Айсугур, каз., составное мужское имя: ай+сугур – «войн, солдат», имя означает символ вечности, крепкости юнца воина.
Айтақын, ар. эйдь – «ораза мейрамы», акун – «өлең шығарушы, жыршы». Ертеде айт күні туған балаларға Айтбай, Айтжан, Айтбек тәрізді есімдер қойып отырған. Айтақын есімінің екінші сыңарындағы ақын сөзі кісі аттары құрамындағы «бай», - «бек» сөздері сияқты жалғана береді.
Айтакын, ар. эйдь – праздник ораза + ир. акун – певец – импровизатор. Раньше в казахской семье часто нарекали детей: Айтбай, Айтжан, Айтбек. Слово акун (акын) иногда прибавляется к личным именам в качестве второго компонента, как слова бай, бек.
Айтан, қаз. ай+тан -(таң) сөзінің дыбыстық тұрғыдан өзгерген нұсқасы, яғни жарқыраған, жарық ай.
Айтан, каз. ай - луна+тан (таң) – утро. Букв: светлое утро.
Айтас, қаз. ай+тас сөздерінен жасалған. Бала өмірі ай сияқты жарқын және тас сияқты мықты, берік болсын деген тілекпен қойылған есім.
Айтас, каз. ай - луна+тас - камень. Называя так ребенка, родители желают, чтобы он был красивым, ярким как луна и крепкий, вечный, как камень.
Айтбай, ар. эйдь+қаз. бай. Айт күні туған балаға өмірі той, мереке, қуанышқа толы болсын деген тілекпен қойылған.
Айтбай, ар. эйдь – религиозный праздник+каз. бай. Прежде подобными именами называли детей, родившихся в дни праздника Айт.
Айтемір, қаз. ай және темір сөздерінен жасалған есім. Бала айдағы темірдей мықты әрі берік болсын деген тілекпен қойылғаны байқалады.
Айтемир, каз. ай - луна+ темир – железо. Такое имя давалось ребенку с целью, чтобы оны был крепким, как железо.
Айтжан, ар. эйдь және таж. джон сөздерінің бірігуі арқылы жасалған есім. Айтбай, Айтмұқамбет, Айтмағамбет тәрізді есімдердің еркелете айту түрі.
Айтжан, ар. эйдь – религиозный праздник, тадж. джон – душа. Ласкательная форма полных имен Айтбай, Айтмухамед, Айтмағамбет.
Айтқали, ар. эйдь – діни мейрам, ғали – жоғары, биік деген мағынаны білдіретін сөздерінен жасалған есім. Бала келешекте ең құрметті, жоғары мәртебелі болсын деген ұғымда қойылып отырған.
Айткали, ар. эйдь – религиозный праздник, кали\гали – выйший, высокий. Букв – ребенок, рожденный во время большого знаменального праздника Айт.
Айтуар, қаз. ай және туар сөздері арқылы жасалған есім. Балаға ырыс, бақыт тілеумен байланысты қойылған есім.
Айтуар, каз. ай+туар – от слов ту+аффикс ар. имя выражает пожелание ребенку быть счастливым, чтобы ему сопуствовало счастье.
Айтуған, 1) ай туған мезгілде дүниеге келген балаға осындай ат берілген; 2) айға сыйынып, айды ерекше құрмет тұтқан ата - ана тарапынан бала бақытты, ырысты болсын деп те осындай есім қойып отырған.
Айтуган, каз. ай - луна, туган – родился, появился. Такое имя давалось обычно детям, родившимся в новолуние и выражает пожелание ребенку стать счастливым, чтобы ему везло в жизни.
Айшуақ, қаз. ай сияқты сәулелі, жарық, көңілі жайдары ашық болсын деген тілекпен қойылған есім.
Айшуак, каз. ай - луна, шуак - солнечный луч, т. е. светлый. Букв.- свет луны.
Айшық, қаз. туған ай бейнесіндегі өрнек, сән.
Айшык, каз. – узор, украшение в виде полумесяца или кольца.
Айымбет, Аймұхамбет, Аймағамбет тәрізді есімдердің ықшамдалған, қысқартылған түрі.
Айымбет, ласкательно - сокращенная форма составных имен: Аймухамбет, Аймагамбет.
Ақай, қаз. ақ және ай деген екі сөзден бірігіп жасалған есім. Ата - ана баласын айдай аппақ, таза кіршіксіз, адал болсын деп армандап қойған есім.
Акай, каз. ақ - белый+ай луна. Такое имя давалось ребенку с целью, что он был похож на месяц, светлым, чистым, белом, ясным.
Ақан, ир. Аһен – темір.
Ахан, ир. Аһен - железо.
Ақат, ар. әхәд – бір, бірлік, жалғыз, жалқы. Тұңғыш балаға ертеде осылай есім берілгені байқалады.
Ахат, ар. адад – один, единственный, обычно первенцу давалось такое имя.
Ақбай, қаз. ақ және бай сөздерінен жасалған біріккен тұлғалы есім. Бұл есім бала адал, ақ ниетті, адал, таза және аққа \ сүт, айран, қатық, қымыз, шұбатқа \ бай болсын деген мағынада қойылған.
Акбай, каз. ак 1) белый; 2) честный, чистый, искренний. Букв. – честный, чистый, искрений, благожелательный.
Ақберді, қаз. ақ+ар. хәкқ – сый, тарту+қаз. берді. яғни ағынан берді\ Алла\. Еркелету түрі – Ақтай.
Акберди, каз. ак+ар. хак - дар, вознаграждение+каз. берди - дал; букв.- дар истины (Аллах).
Ақболат, қаз. ақ+ир. болат – құрыш. Бала саф құрыштай берік, мықты болсын деп қойылған есім.
Акболат, каз. ак - белый, булат – сталь. Букв. крепкий как сталь.
Ақбота, бала аппақ бота сияқты әдемі, сүйкімді болсын деген мақсатпен қойылған есім.
Акбота, каз. ак - белый, бота – верблюжонок. Букв. – белый верблюжонок.
Ақеділ, өзен атына байланысты қойылған есім. Мұндай есімдер әдетте бала өзен жағасында отырғанда тууымен байланысты қойылған.
Акедиль, каз. ақ - белый + Едиль - Волга. Обычно такими именами называли детей, рожденных на берегу Волги.
Ақжан, қаз. адал, таза адам, ақ көңіл жан. Ақмұқан, Ақжол, Ақтайлақ сияқты есімдердің еркелете айту түрі.
Акжан, каз. – честный, душевный, искренный, неворочный, невинный человек. Ласкательная форма составных имен Акмукан, Акжол.
Ақжарқын, қаз. ашық, жарқын жүзді, шат - шадымен. Бала ашық көңіл, жайдары, батыл, өжет болсын деп қойылған есім.
Акжаркин, каз. жизнерадостный, веселый, искренний. Имя выражает пожелание, чтобы ребенок был веселым, смелым и мужственным.
Ақжол, қаз. өмірге алған бағыты ашық айқын, жолы сара, таза деген мағына білдіреді.
Акжол, каз., ак+жол - дорога, путь. Букв. – светлый путь.
Ақжігіт, қаз. ақ және жігіт сөздері арқылы жасалған есім. Мықты, қайратты азамат деген мағына береді.
Акжигит, каз. ак - белый и джигит. Букв. – крепкий, сильный, отважный, удалой джигит.
Аққожа, қаз. ақ<ар. хак – әкім, әмір +ар. хожа – ұстаз, дін үйретуші, қожайын, ие. Аққожа – адал, әділ қожа, ұстаз.
Аккожа, каз. ак<ар. һәкк – спрадлевисть, истина, долг, + ар. хожа - учитель, честный хозяин. Букв. спрадлевый, истинный учитель, честый хозяин, начальник.
Аққозы, қозы сияқты сүйкімді, әдемі, көркем болсын деп, қозыға балап қойылған есім.
Аккозы, каз. белый ягненок. Букв. – тихий, ласковый.
Ақмұқамбет, ар. – адал, таза, әділ Мұхамбет.
Акмухамбет, ар. честный, сврадливый Мухамед.
Ақназар, есім құрамындағы ақ сөзі арабтың хақ «әкім, пайғамбар» деген сөзінің тіліміздегі өзгерген түрі. Назар ар. нәзәр: 1) қарау, көзқарас, көз салу; 2) ықылас, ілтипат. Демек бұл есім «алланың, пайғамбардың назары, ықыласы, ілтипат» деген мағынаны білдіреді. Басқаша айтылып, қолданылуы түрлері. Хақназар, Қақназар.
Акназар, ар. хак – правитель, пророк, начальник, назар ар. нәзәр. 1) смотреть, точка зрения, взгляд; 2) взор, внимание. Имя означает «Взор, внимание аллаха». Метафорическое значение – помощ, благосклоность, покровительство, поддержка. Варианты – Хакназар, Какназар.
Ақпанбет, қаз. ақпан – февраль айы. Қыс айында туған балаға осындай ат қойылған.
Акпанбет, каз. ақпан – февраль, бет компонент, прибавляемый в составных мужских именах. Букв. – Рожденный в февралье.
Ақсұлтан, қаз. есім құрамындағы ақ арабтың хақ – әкім, әмір сөзінің тіліміздегі өзгерген нұсқасы. Ал сұлтан арабтың солтан – әкім, билеуші, мемлекет басшысы деген сөз.
Аксултан, каз. ақ - белый является видоизменной формай ар. хак – правитель, начальник, султан. Букв. – правитель, государь.
Ақтай, қаз. Ақмұқамбет, Ақберді, Ақболат тәрізді есімдердің еркелетіп айту нұсқалары.
Актай, каз. ласкательная форма составных имен: Акмухамбет, Акберди, Акболат.
Ақтайлақ, қаз. ақ+тайлақ. Ежелден халық дәстүрінде балаларға Ақбота, Ақатан, Аққозы деген мал атаулары есім ретінде қойылып отырған.
Актайлак, каз. ақ - белый,+тайлақ – верблюжонок по второму году. В народной традиции существовали обычай нарекания детей названиями животных: Акбота, Акатан, Аккозы и. т. д.
Ақтаң, қаз. ертеде таң атып келе жатқанда туған балаға осындай есім берілген.
Актан, каз. ақ - белый, чистый+таң – утро, утренняя заря. Букв, - лучазерный.
Ақтілек, бала бақытты болсын, ата - ананың ақ ниет, тілегі орындалсын деген мақсатпен қойылған есім.
Актілек, каз. ақ - белый, искренный, честный, тілек - желание. Имя выражает пожелание ребенку быть счастливым, честным.
Ақшора, қаз. ақ+шора – мырза, бек, шонжар. Бұл есімнің синонимдері – Ақмырза, Ақшурин.
Акшора, каз. ақ – белый чистый, честный; др. тюрк – шора – господин. Букв. – белый, господин, двроянин.
Ақылбай, ар. ахл+қаз. бай. Ақылға бай деген мағынады. Еркелету тұлғалары: Ақылтай, Ақаш, Ақыш.
Акылбай, ар. ахл+бек – крепкий. Бурв. – разумный, волевой, крепкий, твердый, человек.
Ақылжан, ар. ахл+ир. жан. Ақылды адам.
Акылжан, ар. гакл – ум+ ир. жан – душа. Букв. – умный человек.
Ақын, ир. ақун – өлең шығарушы, жыршы. Біріккен тұлғалы есімдер – Оразақын, Әлақын, Нұрақын, Тұлдақын.
Акын, ир. акун – певец, импровизатор. Составные имена: Албакын, Оразақын, Нурақын, Байақын, Турдақын и др.
Ақынжан, бала ақын болсын, ақынжанды болсын деген тілекпен қойылған есім.
Акынжан, ар. акун + ир. джон - душа, перен., знач. – человек, гражданин.
Ақырап, ар. ахраб – шаян. Қазан айына сәйкес зодиак белгісі. Сол айда туған балаға қойылған есім.
Акырап, ар. ахраб – созвездие Скрорпиона, знак Зодиака, соответствующий октябрю. Букв. - октябрьский.
Алай, к. т. әскери полк, отряд, рота, батальон. Ертеде шағатай тілінде алайлап тұрмақ сөзі – флангамен тұру дегенді; алай биік – бастық, ал түрік тілінде миралай – полковник дәрежесін білдірген.
Алай, др. тюрк, - отряд, часть, рота, батальон, полк. В чагатайском языке – алайлап тұрмақ означало - стоять, имея фланги, алай биік – начальник, ав турецком языке миралай – полковник.
Алау, қаз. шымқай қызыл түс.
Алау, каз. ярко - красный, алый цвет.
Албат, ар. албат – түс, түрлі - түсті өң, түр. Бала көркем, әдемі, сұлу болсын деген тілекпен қойылған есім.
Албат, ар. албат – цвет, вид, розноцветный, разнобразный. Букв, - симпатичный, привлекательный.
Алға, баланың келешегі зор болсын, өмірде алда жүрсін деген тілекпен берілген есім.
Алга, каз. вперед, всегда быть впереди. Букв, - удачливый, счастливый.
Алғатай, алғашқы, тұңғыш, бақытты бала мәніндегі есім.
Алгатай, каз. букв, - первый, первенец, счастливый.
Алғыр, қаз. өжет, ер жүрек, батыл, жүректі.
Алгыр, каз. – хватки, отважный, смелый.
Алдаберген, ар. олла - алла; қаз. берген яғни құдай берген. Бұл есімнің синонимдері: Тәңірберген, Құдайберген.
Алдаберген, ар. олл+қаз. берген – дал, дан. Букв, - богом данный, даренный. Сононимы: Танирберген, Кудайберген.
Алдажар \Алдамжар, ар. Алланың, құдайдың досы.
Алдажар \Алдамжар, ар. друг бога, Аллаха.
Алдамұрат, ар. алла+мұрат. Алланың мұраты, тілегі.
Алдамурат, ар. алла+мурат – цель. Цель, желание Аллаха, бога.
Алдан, қаз. 1) бала ата - анаға алданыш, жұбаныш болсын деген тілекпен қойылған есім; 2) баланың алды, тұңғышы; 3) Алданазар деген толық есімнің еркелете айту түрі.
Алдан, каз. 1) радость, утешение родителям; 2) первенец, первый ребенок; Сокращенно - ласкательная форма полного имени Алданазар.
Алдар, к. т. 1) халық ауыз әдебиетіндегі қу, айлакер \ Алдар көсе есімі\ 2) айлакер, ақылгөй, даңқты адам.
Алдар, др, тюрк. 1) это имя хитрого умного героя казахского фольклора Алдар Косе; 2) хитрец, умница, славный человек.
Алдаш, Алдаберген, Алдажар, Алдамұрат сияқты біріккен тұлғалы есімдердің еркелете айтқан түрі.
Алдаш, ласкательная форма сложносоставных имен: Алдаберген, Алдажар, Алдамурат.
Алжанбай, алжан деген ру атынан қойылған есім.
Алжанбай, личное имя, образованное от названий казахского рода.
Алмабай, алма сияқты әдемі, көрікті, ажарлы болсын деген тілекпен қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер: Алмабек, Алмахан. Алманияз.
Алмабай, каз. алма - яблока+бай. Букв. – красивый как яблоко. Составные имена: Алмабек, Алмахан, Алманияз.
Алмас, ир. алмас – ең асыл, ең қымбат қатты тас. Бала батыл, өткір де өжет болсын деген тілекпен қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер: Алмасбай, Алмасбек, Алмасхан.
Алмас, ир. алмас – алмаз. Называя таким именем ребенка, родители желают, чтобы их сын был бойким, смелым, мужственным.
Алпамыс, эпикалық көне есім; алып - мамыш сөздерінің бірігуінен жасалған есім. Алып – көне түркі, қазақ тілінде дәу, дөкей, зор+мамыш - батыр.
Алпамыс, древнеказахское эпичекое имя. Образовано из двух слов: алп - герой, силач, великан+ мамыш - богатырь.
Алпар, к. т. алып - батыр, ар – ер сөзінің көне түркі тілдеріндегі жуан айтылуы. Яғни батыр адам, ер кісі.
Алпар, др. тюрк, алп богатырь, герой, витязь; второй компонент – ар\ер – герой. Букв. смелый витязь, великан.
Алпыс, ертеде баланың әкесі немесе шешесі 60 жасқа келгенде туған балаға қойылған есім. Біріккен тұлғалы есімдер: Алпысбай, Алпысбек.
Алпыс, так обычно назвали ребенка, родившегося, когда его отцу или матери было 60 лет. Составные имена: Алпысбай, Алпысбек.
Алтай, к. т. ал - биік, заңғар, тай болады. Букв. – будет здоровым, невредимым, благоролучным.
Амангелді, ар. аман - қаз. келді. Бала дүниеге, өмірге аман - сау келіп, өлмей, тірі туды деген мағынамен қойылған есім. Қазірге кезде бұл есім, азамат соғысының батыры, қазақ халқының ардагер ұлы, Амангелді Иманов есімі ретінде, оның құрметіне жиі қойылады.
Амангельды, ар. аман - бозопасность, спокойствие+каз. келді – появился, прибыл. Обычно такими именами называли детей, рожденных благополучно, живым и здоровым, невридимым. Такие имена доются новорожденным в честь героя, славного сына казахского народа Амангельды Иманов.
Аманғали, ар. аман+ғали – биік, жоғары, зор, асқар, заңғар. Бала аман - есен, денсаулығы мықты болып, зор бақытқа, үлкен атақ дәрежеге ие болғай деген мәнде қойылған есім.
Амангали, ар. аман+гали – высший, возвышенный, человек высокого звания, высокого достойнства. Такое имя даваласьр ребенку с пожелением, чтобы он был здоровым, благополучным.
Амандос, ар. аман+ир. дос. Аман - есен өсіп, досы көп болсын деген мәндегі есім.
Амандос, ар. аман+ир. дос – друг. Имя давалось с пожеланием, чтобы он был здоровым, лагополучным и имел много друзей.
Амандық, аман - саулық, есендік, сау - саламаттық.
Амандык, ар. аман+каз. дык (аффикс). Букв, - благополучный, здоровый.
Аманжан, ар. аман+ир. джон. Өмір - жасы ұзақ, аман сау - саламат болсын деген мәндегі атау.
Аманжан, ар. аман+ир. жан - душа, человек. Букв. – здоровый, блогополучный человек.
Амантұр, ар. аман+қаз. тұр. Аман - есен бол, ұзақ өмір сүр мәніндегі есім.
Амантур, ар. аман+каз. тұр - живи долго, здраствуй.
Анарбай, ир. анар - оңтүстікте өсетін, қызыл дәнді алма тектес жеміс. Бала анардай әрлі, нұрлы, көрікті болсын деп қойылған есім. Оның Анарбек, Анартай тұлғалары да бар.
Анарбай, ир. анар - гранат. Имя выражает пожелание, чтобы ребенок был красивым, симпатичным. Сложные имена: Анарбек, Анартай.
Андас, ар. дос, жолдас.
Андас, ар. друг, товарищ.
Аңсаған, қаз. сағынған, зарыққан. Бұл есім баласы болмай жүрген отбасының бала көргенде қойған есімі.
Ансаған, каз. жаждущий, горящий желанием, долгожданный.
Аңсар, қаз. сағынатын, зарығатын.
Ансар, каз. жаждущий, сильно тоскущий.
Аппақ, қаз. аса ақ, әппақ, саф таза, кіршіксіз.
Аппак, каз. соверженно белый, чистый, белоснежный.
Арай, қаз. таң шапағы, шұғылалы сәуле.
Арай, каз. утренняя заря, луч, светоч.
Аралбай, қаз. Арал теңізі бойында туған балаға берілген есім.
Аралбай, каз. арал - остров. Имя дано ребенку, рожденному на берегу Аральского моря.
Арбек, қаз. ар – ұяты күшті, намысты қатты деген мағыналы есім.
Арбек, каз. букв. – совестливый, честолюбивый, стыдливый.
Арбол, қаз. отанның туыстың ар - намысы бол деген мағынадағы есім.
Арбол, каз. ар. – честь., совесть +бол - будь. Букв. – защитник чести Родины, родителей.
Ардан, қаз. Отанның туыстың ар - намысына берік бол мәніндегі есім.
Ардан, каз. ар. – честь, совесть+аффикс дан. Букв. – будь крепкой защитой чести Родины, родителей.
Арқат, қаз. күшті, мықты, зор бол деген мағынадағы есім.
Аркат, каз. арка – сила, крепкость+аффикс. Букв. – будь сильным, крепким.
Арман, каз. мақсат, тілек, мүдде Еркелету тұлғасы: Арманжан, Армантай, Армаш.
Арман, каз. желание, заветная мечта, цель. Ласкательные формы: Арманжан, Армантай.
Арсен, гр. Арсений – батыл, ер жүрек.
Арсен, гр. Арсений – мужственный, смелый герой.
Артур, ағылш - кельт. Күшті, мықты, зор.
Артур, - англ. < кельт. – могучий, сильный.
Артық, қаз. бәрінен жоғары, құнды, қымбат, ерекше.
Артык, каз. – лучший, дорогой, лучше всех.
Артықбай, бәрінен де жоғары, ерекше бай адам.
Артыкбай, каз. артық - лучший, особый, дорогой+бай.
Арын, қаз.- қарқын, екпін, жігер. Біріккен тұлғалы есімдер: Арынбай, Арынбек.
Арын, каз. – порыв, темп, энергия. Составные имена: Арынбай, Арынбек.
Арынғазы, қаз. арын+ар. гази-әскер, жауынгер. Батыл, жігерлі, қайратты жауынгер. Ғазы сөзі Иманғазы, Нұрғазы, Ерғазы, Серғазы, Жанғазы сияқты біріккен тұлғалы кісі аттарын жасауға қатысты сыңар сөз.
Арынгазы, каз. арын+ар. газы - воин, солдат. Букв. – бойкий боец, смелый солдат. Встречаетсы как компонент составных личных имен: Имангазы, Нургазы, Ергазы. Сергазы, Жангазы и др.
Арындық, қаз. қарқындылық, екпінділік, жігерлілік.
Арындык, каз. норовистый, энергичный.
Арысбай, Арыс өзені атынан қойылған есім.
Арысбай, имя, образованное от названия реки Арыс.
Арыстан, қаз. – есім батылдық пен батырлық бейнесі ретінде қойылады. Біріккен тұлғалы есімдер: Арыстанбек, Арстанғали, Арыстанбай.
Арыстан, каз. - лев, символ храбрости, смелости. Составные имена: Арыстанбек, Арыстангали, Арыстанбай.
Асабай, қаз. – шектен асқан бай адам.
Асабай, каз. – богач, очень богатый человек.
Асан, ар. хасан – сұлу, тым көркем, өте әдемі. Біріккен тұлғалы есімдер: Асанбай, Асанбек, Асанғали, Асанхан, Асанжан, Асангелді, Асанмұрат, Асанқожа. т. б.
Асан, ар. хасан – очень красивый, очень хорошый. Составные имена: Асанбай, Асанбек, Асангали, Асангельды, Асанжан, Асанхан, Асанмурат, Асанхожа.
Асқан, қаз. бәрінен артық, жоғары, артық.
Аскан, каз. – лучше всех, особый.
Асқар, қаз. 1) ең биік, сеңгір тау, қарлы биік шың; 2) халықтың ең жоғары тірегі, сүйеніш белі. Біріккен тұлғалы есімдер: Асқарбек, Асқарбай, Асқарәлі, Асқаржан.
Аскар, каз. 1) очень высокая, неприступная гора, вершина; 2) опора, защита, надежда народа. Составные личные имена: Аскарбай, Аскарбек, Аскарали, Аскаржан.
Астам, қаз – басқадан өктем, үстем, асқақ.
Астам, каз. – смелее других, господствующий, превосходящий.
Асфандияр \ Спандияр, ир. 1) қасиетті құдай сыйы; 2) иран халық геройының есімі; 3) иран жыл санауындағы ай аты.
Асфандияр, ир. 1) дар святого духа, бога; 2) имя одного из главных героев иранского эпоса; 3) название месяца по иранскому исчисление года.
Асхат, ар. 1) асхад – ең бақытты, құтты, ырысы мол.
Асхат, ар. асхад – самый счастливый, счастливейший.
Асыл, ар. 1) негіз, түбір, ақиқат, нағыз; 2) ардақты, қымбатты, бағалы. Біріккен тұлғалы есімдер: Асылбек, Асылбай, Асылхан, Асылмұрат, Асылхожа т. б.
Асыл, ар. 1) основа, корень, подлинник, оригинал, настоящий; 2) дорогой, драгоценный, блогородный. Составные форма имен: Асылбек, Асылбай, Асылхан, Асылмурат, Асылхожа.
Асылбай, ар. асыл+қаз. бай.
Асылбай, ар. асыл+бай. Букв. настоящий, истинный богач.
Асылбек, ар. асыл+қаз. бек.
Асылбек, ар. асыл+бек. Букв. настоящий, дорогой бек.
Асылмұрат, ар. асыл+мұрат.
Асылмурат, ар. асыл+мурад. Букв. заветная цель.
А әріпінен келетін есімдер
Ә әріпінен келетін есімдер
Б әріпінен келетін есімдер