
Панама каналының тарихы, қызықты мәліметтер
Бұл қызықты
Панама каналы — әлемдегі ең маңызды инженерлік жобалардың бірі, Тынық мұхит пен Атлант мұхитын қосатын жасанды су жолы. Канал Орталық Америкадағы Панама Республикасы аумағында орналасқан және оның ұзындығы шамамен 82 шақырым. Бұл су жолы жаһандық сауда мен логистика үшін стратегиялық маңызға ие. Қазір оның тарихына, құрылысына және ерекшеліктеріне толығырақ тоқталайық.
Панама каналының тарихы
Панама каналының идеясы ежелгі заманнан бері болған. Оңтүстік және Солтүстік Америка арасындағы ең тар жер арқылы екі мұхитты жалғау — сауда мен кеме қатынасын айтарлықтай қысқартатын жоба ретінде қарастырылған.
1. Алғашқы идеялар мен зерттеулер
XVI ғасырда испан зерттеушілері мұндай канал салу жоспарын ұсынған. Алайда сол кездегі технологиялық мүмкіндіктер мұндай күрделі жобаны жүзеге асыруға жеткіліксіз еді.
2. Француз кезеңі (1880 – 1889)
Каналдың алғашқы құрылысы француздар тарапынан басталды. Бұл жобаны Суэц каналын салған әйгілі инженер Фердинанд де Лессепс басқарды. Алайда тропикалық аурулар (малярия, сары безгек), техникалық қиындықтар мен қаржылық дағдарыс салдарынан француздардың жобасы сәтсіз аяқталды.
3. Америкалық кезең (1904 – 1914)
1904 жылы АҚШ Панама каналын салуды қайта қолға алды. Олар құрылысқа жаңа инженерлік тәсілдер енгізіп, жұмысшыларды аурудан қорғау шараларын жетілдірді. Бұл кезеңде америкалық инженер Джордж Вашингтон Готалс жобаны басқарды. Канал 1914 жылы ресми түрде ашылды. Алғаш болып «SS Ancon» кемесі өтті.
Панама каналының құрылысы
Каналдың құрылысы өте күрделі инженерлік жоба болды. Оның басты ерекшелігі — құлып жүйелері (шлюздар). Су деңгейінің айырмашылығын теңестіру үшін үш негізгі шлюз жүйесі салынған:
Панама каналының маңызы
2007 - 2016 жылдары каналдың кеңейту жобасы жүзеге асырылды. Бұл жобаның арқасында үлкенірек кемелерге (Neo - Panamax) каналдан өтуге мүмкіндік туды. Қазіргі таңда Панама каналы арқылы жыл сайын 13 000 - нан астам кеме өтеді.
1. Француз кезеңінің қиындықтары
Француздар Панама каналын салуды 1880 жылы бастады. Бұл кезеңде канал құрылысы теңіз деңгейіндегі канал ретінде жоспарланды (Суэц каналы сияқты), яғни шлюздерсіз, табиғи су жолымен. Оны жүзеге асыруды Фердинанд де Лессепс басқарды. Ол Суэц каналын табысты салғандықтан, бұл жобаны да оңай орындаймыз деп ойлады. Бірақ Панамадағы жағдай Египеттегі Суэцтен мүлдем өзгеше болды:
2. Америкалық кезең және сәттілікке жетудің кілті
1904 жылы АҚШ Панама каналын салуды қайта бастады. Бұл кезеңде мынадай негізгі өзгерістер енгізілді:
1. Инженерлік жоспар өзгертілді: Америкалық инженерлер каналдың шлюзді жүйе арқылы салынуы ең тиімді жол екенін анықтады. Олар судың деңгейін көтеріп - түсіру үшін шлюздер салуды ұсынды.
2. Ауруларға қарсы күрес: Уолтер Рид және Уильям Горгас есімді дәрігерлер тропикалық аурулармен күресудің жаңа әдістерін енгізді:
3. Каналдың экономикалық және саяси маңызы
Панама каналының салынуы халықаралық саудада төңкеріс жасады.
2007 - 2016 жылдары каналдың кеңейту жобасы жүзеге асырылды. Бұл жоба Neo - Panamax деп аталатын жаңа, үлкен кемелердің өтуіне мүмкіндік берді. Жаңа шлюздер мен жасанды су қоймалары салынды. Кеңейтілген каналдың артықшылықтары:
Панама каналының тарихы
Панама каналының идеясы ежелгі заманнан бері болған. Оңтүстік және Солтүстік Америка арасындағы ең тар жер арқылы екі мұхитты жалғау — сауда мен кеме қатынасын айтарлықтай қысқартатын жоба ретінде қарастырылған.
1. Алғашқы идеялар мен зерттеулер
XVI ғасырда испан зерттеушілері мұндай канал салу жоспарын ұсынған. Алайда сол кездегі технологиялық мүмкіндіктер мұндай күрделі жобаны жүзеге асыруға жеткіліксіз еді.
2. Француз кезеңі (1880 – 1889)
Каналдың алғашқы құрылысы француздар тарапынан басталды. Бұл жобаны Суэц каналын салған әйгілі инженер Фердинанд де Лессепс басқарды. Алайда тропикалық аурулар (малярия, сары безгек), техникалық қиындықтар мен қаржылық дағдарыс салдарынан француздардың жобасы сәтсіз аяқталды.
3. Америкалық кезең (1904 – 1914)
1904 жылы АҚШ Панама каналын салуды қайта қолға алды. Олар құрылысқа жаңа инженерлік тәсілдер енгізіп, жұмысшыларды аурудан қорғау шараларын жетілдірді. Бұл кезеңде америкалық инженер Джордж Вашингтон Готалс жобаны басқарды. Канал 1914 жылы ресми түрде ашылды. Алғаш болып «SS Ancon» кемесі өтті.
Панама каналының құрылысы
Каналдың құрылысы өте күрделі инженерлік жоба болды. Оның басты ерекшелігі — құлып жүйелері (шлюздар). Су деңгейінің айырмашылығын теңестіру үшін үш негізгі шлюз жүйесі салынған:
- Мирафлорес шлюзы (Тынық мұхит жағында)
- Педро Мигель шлюзы
- Гатун шлюзы (Атлант мұхиты жағында)
Панама каналының маңызы
- Сауда жолын қысқарту: Панама каналы кемелердің Оңтүстік Американы айналып өтпеуіне мүмкіндік береді, бұл 15 000 шақырымға дейін жолды қысқартады.
- Экономикалық әсер: Панама Республикасы үшін канал — негізгі табыс көзі.
- Кемелердің жаңа стандарттары: Каналдың өлшемдеріне сәйкес «Панамакс» және «Нео - Панамакс» стандартты кемелері пайда болды.
2007 - 2016 жылдары каналдың кеңейту жобасы жүзеге асырылды. Бұл жобаның арқасында үлкенірек кемелерге (Neo - Panamax) каналдан өтуге мүмкіндік туды. Қазіргі таңда Панама каналы арқылы жыл сайын 13 000 - нан астам кеме өтеді.
1. Француз кезеңінің қиындықтары
Француздар Панама каналын салуды 1880 жылы бастады. Бұл кезеңде канал құрылысы теңіз деңгейіндегі канал ретінде жоспарланды (Суэц каналы сияқты), яғни шлюздерсіз, табиғи су жолымен. Оны жүзеге асыруды Фердинанд де Лессепс басқарды. Ол Суэц каналын табысты салғандықтан, бұл жобаны да оңай орындаймыз деп ойлады. Бірақ Панамадағы жағдай Египеттегі Суэцтен мүлдем өзгеше болды:
- Жер бедері өте күрделі — биік таулар мен қалың джунглидан тұратын еді.
- Тропикалық аурулар:Тропикалық аурулар мен сары безгектен мыңдаған жұмысшы қайтыс болды. Олардың денсаулығын қорғау шаралары жеткіліксіз еді.
- Жаңбырлы климат: Күшті жаңбырлар топырақтың опырылуына әкеліп, қазылған арналарды су басып қалатын.
2. Америкалық кезең және сәттілікке жетудің кілті
1904 жылы АҚШ Панама каналын салуды қайта бастады. Бұл кезеңде мынадай негізгі өзгерістер енгізілді:
1. Инженерлік жоспар өзгертілді: Америкалық инженерлер каналдың шлюзді жүйе арқылы салынуы ең тиімді жол екенін анықтады. Олар судың деңгейін көтеріп - түсіру үшін шлюздер салуды ұсынды.
2. Ауруларға қарсы күрес: Уолтер Рид және Уильям Горгас есімді дәрігерлер тропикалық аурулармен күресудің жаңа әдістерін енгізді:
- Батпақтарды құрғатып, масалар санын азайтты.
- Қоғамдық гигиенаны жақсартты.
- Жұмысшыларға таза ауызсу мен санитарлық жағдай қамтамасыз етілді.
Нәтижесінде: Аурулардың деңгейі айтарлықтай төмендеді.
- Жаңа қазу техникасы (бу экскаваторлары) енгізілді.
- Теміржол жүйелері құрылыс материалдарын тасымалдауды жеңілдетті.
3. Каналдың экономикалық және саяси маңызы
Панама каналының салынуы халықаралық саудада төңкеріс жасады.
- Кеме жолының қысқаруы: Панама каналы Атлант пен Тынық мұхиты арасындағы жолды Оңтүстік Американы айналып өтуден 15 000 шақырымға қысқартты.
- Әлемдік саудаға әсері: Әсіресе АҚШ, Еуропа және Азия арасындағы жүк тасымалдау айтарлықтай жылдам әрі арзан болды.
- Панама үшін пайдасы: 1977 жылы АҚШ пен Панама арасындағы келісімге сәйкес, 1999 жылы канал толықтай Панама Республикасының бақылауына өтті. Қазіргі таңда канал Панама бюджетінің 11%- ын құрайтын негізгі табыс көзі.
2007 - 2016 жылдары каналдың кеңейту жобасы жүзеге асырылды. Бұл жоба Neo - Panamax деп аталатын жаңа, үлкен кемелердің өтуіне мүмкіндік берді. Жаңа шлюздер мен жасанды су қоймалары салынды. Кеңейтілген каналдың артықшылықтары:
- Жүк тасымалының көлемі екі есе артты.
- Энергия үнемдеу және экологиялық таза технологиялар енгізілді.
- Панама каналы жылына 450 миллион тонна жүк өткізе алатын деңгейге жетті.
- Каналдың құрылысына жалпы 40 000 - нан астам жұмысшы қатысты.
- Шлюздердің әрқайсысы алып 88 миллион литр суды көтеріп, түсіреді.
- Панама каналынан өту құны кеменің жүк көлеміне байланысты өзгеріп отырады. Кейбір жүк кемелері үшін бұл құн 450 000 доллардан асады, ал ең арзан төлем 36 цент болған (америкалық авантюрист Ричард Халлибертон каналдан жүзіп өткен кезде төлеген).

Суэц каналы – адам қолымен салынған ең атақты су жолдарының бірі. Ол Жерорта теңізі мен Қызыл теңізді байланыстырады, осылайша Еуропа мен Азия

Шарын шатқалы – Қазақстанның ең керемет табиғи ескерткіштерінің бірі. Ол Алматы облысында, Іле Алатауының шығысында, Шарын өзенінің бойында

Балқаш – Қазақстанның ең ірі көлдерінің бірі және Орталық Азиядағы бірегей табиғи су қоймасы. Оның жасы шамамен 2 миллион жыл деп есептеледі.

Каспий теңізі – әлемдегі ең үлкен тұйық су айдыны және географиялық жағынан теңіз бен көлдің аралығындағы ерекше су қоймасы.

Әлемнің жеті кереметі — бұл ежелгі және қазіргі әлемдегі ең әйгілі құрылымдар мен орындардың тізімі. Бұл тізім әртүрлі замандарда құрылған және олар

Қазақстан – Еуразия жүрегінде орналасқан, табиғи байлықтары мен тарихи мұралары мол мемлекет.