
Гренландия аралы: тарихы, зерттелуі және қызықты деректер
Бұл қызықты
Гренландия аралы: тарихы, зерттелуі және қызықты деректер
Гренландия — әлемдегі ең үлкен арал. Ол Солтүстік Атлант және Арктика мұхиттарының арасында орналасқан. Аралдың аумағы шамамен 2, 16 миллион шаршы шақырым, бірақ оның 80%- дан астамын мәңгілік мұздықтар мен қар жауып жатыр. Табиғаты қатал болғанымен, Гренландияның бай тарихы мен ерекше мәдениеті оны зерттеушілер мен тарихшылар үшін тартымды етті. Арал Дания Корольдігіне қарасты болғанымен, оның өзіндік автономиялық билігі бар.
Гренландияның ерте тарихы
Гренландияның алғашқы қоныстанушылары палеоэскимостар болды. Олар бұл жерге шамамен 4 500 жыл бұрын Солтүстік Америкадан көшіп келді. Аралда бірнеше мәдени топтар өмір сүрді, олардың ішіндегі ең ірілері:
Викингтер кезеңі
Гренландияның тарихындағы маңызды кезеңдердің бірі — скандинавиялықтардың келуі. 982 жылы әйгілі исландиялық саяхатшы Эйрик Рауди (Эрик Торвальдсон) Гренландияны зерттеп, оны қоныстандыруды бастады. Ол Исландиядан қуылғаннан кейін жаңа жер іздеп, Гренландияға келді. Аралды «жасыл жер» (Greenland) деп атағаны белгілі, бұл жаңа қоныстанушыларды тарту үшін жасалған жарнамалық қулық болатын.
Эйрик Раудидің басшылығымен оңтүстік - батыс жағалауда Бруатхилд және Гардар атты екі ірі қоныс құрылды. Викингтер негізінен мал шаруашылығымен, балық аулаумен және аңшылықпен айналысты. Олардың қоныстары шамамен 500 жыл бойы өмір сүрді, бірақ климаттың салқындауы мен сауда жолдарының үзілуі викингтердің жойылуына әкелді.
Гренландияның кейінгі тарихы
XV ғасырда Гренландиядағы викинг қоныстары жоғалып, арал ұзақ уақыт бойы сыртқы әлемнен оқшау қалды. Тек 1721 жылы норвегиялық миссионер Ханс Эгеде аралды қайта ашып, Дания - Норвегия Корольдігінің құрамына енгізді.
1776 жылы Дания Гренландияны толық бақылауға алып, аралдың бай табиғи ресурстарын игере бастады. ХХ ғасырда Гренландияның маңызы арта түсті, әсіресе екінші дүниежүзілік соғыс кезінде арал стратегиялық базаға айналды.
Гренландияның қазіргі жағдайы
1979 жылы Гренландия автономиялық мәртебе алды, ал 2009 жылы өзін - өзі басқару құқығы кеңейтілді. Дания аралдың сыртқы саясаты мен қорғанысын бақылайды, бірақ ішкі істер мен табиғи ресурстарды басқару Гренландия үкіметінің құзырында.
Гренландияның қазіргі тұрғындарының көпшілігі — инуиттер, олар ежелгі аңшылық дәстүрлерін сақтаған. Негізгі қалалары: Нуук (астанасы), Сисимиут және Илулиссат.
Қызықты мәліметтер:
1. Әлемдегі ең үлкен арал: Гренландия ресми түрде материк болып есептелмейтін ең ірі арал.
2. Мұздығының көлемі: Аралдың мұздықтары әлемдегі тұщы судың 10%- ын қамтиды. Егер барлық мұз ерісе, әлемдік мұхит деңгейі 7 метрге көтерілер еді.
3. Солтүстік шұғыласы: Гренландия — Аврора Бореалис көру үшін ең керемет жерлердің бірі.
4. Ең сирек қоныстанған аумақ: Гренландияда 56 000 - нан астам адам ғана тұрады. Бұл — әлемдегі халық тығыздығы ең төмен жерлердің бірі.
5. Еркін аңшылар мәдениеті: Гренландияның ауылдық аймақтарында адамдардың көбі итбалық аулап, дәстүрлі аңшылықпен айналысады.
Қорытынды
Гренландия — мұзды шөл дала мен ежелгі мәдениет тоғысқан ерекше арал. Оның бай тарихы, қатал табиғаты және ерекше тұрмыс - салты адамзатты әлі күнге дейін таңдандырады. Бүгінгі таңда Гренландия климаттың өзгеруіне байланысты әлемдік назарда тұр. Аралдың мұздықтарының еруі жаһандық деңгейдегі экологиялық өзгерістерге әсер етуі мүмкін.
Гренландия — әлемдегі ең үлкен арал. Ол Солтүстік Атлант және Арктика мұхиттарының арасында орналасқан. Аралдың аумағы шамамен 2, 16 миллион шаршы шақырым, бірақ оның 80%- дан астамын мәңгілік мұздықтар мен қар жауып жатыр. Табиғаты қатал болғанымен, Гренландияның бай тарихы мен ерекше мәдениеті оны зерттеушілер мен тарихшылар үшін тартымды етті. Арал Дания Корольдігіне қарасты болғанымен, оның өзіндік автономиялық билігі бар.
Гренландияның ерте тарихы
Гренландияның алғашқы қоныстанушылары палеоэскимостар болды. Олар бұл жерге шамамен 4 500 жыл бұрын Солтүстік Америкадан көшіп келді. Аралда бірнеше мәдени топтар өмір сүрді, олардың ішіндегі ең ірілері:
- Саақак мәдениеті
- Дорсет мәдениеті
- Туле мәдениеті (заманауи инуиттердің ата - бабалары)
Викингтер кезеңі
Гренландияның тарихындағы маңызды кезеңдердің бірі — скандинавиялықтардың келуі. 982 жылы әйгілі исландиялық саяхатшы Эйрик Рауди (Эрик Торвальдсон) Гренландияны зерттеп, оны қоныстандыруды бастады. Ол Исландиядан қуылғаннан кейін жаңа жер іздеп, Гренландияға келді. Аралды «жасыл жер» (Greenland) деп атағаны белгілі, бұл жаңа қоныстанушыларды тарту үшін жасалған жарнамалық қулық болатын.
Эйрик Раудидің басшылығымен оңтүстік - батыс жағалауда Бруатхилд және Гардар атты екі ірі қоныс құрылды. Викингтер негізінен мал шаруашылығымен, балық аулаумен және аңшылықпен айналысты. Олардың қоныстары шамамен 500 жыл бойы өмір сүрді, бірақ климаттың салқындауы мен сауда жолдарының үзілуі викингтердің жойылуына әкелді.
Гренландияның кейінгі тарихы
XV ғасырда Гренландиядағы викинг қоныстары жоғалып, арал ұзақ уақыт бойы сыртқы әлемнен оқшау қалды. Тек 1721 жылы норвегиялық миссионер Ханс Эгеде аралды қайта ашып, Дания - Норвегия Корольдігінің құрамына енгізді.
1776 жылы Дания Гренландияны толық бақылауға алып, аралдың бай табиғи ресурстарын игере бастады. ХХ ғасырда Гренландияның маңызы арта түсті, әсіресе екінші дүниежүзілік соғыс кезінде арал стратегиялық базаға айналды.
Гренландияның қазіргі жағдайы
1979 жылы Гренландия автономиялық мәртебе алды, ал 2009 жылы өзін - өзі басқару құқығы кеңейтілді. Дания аралдың сыртқы саясаты мен қорғанысын бақылайды, бірақ ішкі істер мен табиғи ресурстарды басқару Гренландия үкіметінің құзырында.
Гренландияның қазіргі тұрғындарының көпшілігі — инуиттер, олар ежелгі аңшылық дәстүрлерін сақтаған. Негізгі қалалары: Нуук (астанасы), Сисимиут және Илулиссат.
Қызықты мәліметтер:
1. Әлемдегі ең үлкен арал: Гренландия ресми түрде материк болып есептелмейтін ең ірі арал.
2. Мұздығының көлемі: Аралдың мұздықтары әлемдегі тұщы судың 10%- ын қамтиды. Егер барлық мұз ерісе, әлемдік мұхит деңгейі 7 метрге көтерілер еді.
3. Солтүстік шұғыласы: Гренландия — Аврора Бореалис көру үшін ең керемет жерлердің бірі.
4. Ең сирек қоныстанған аумақ: Гренландияда 56 000 - нан астам адам ғана тұрады. Бұл — әлемдегі халық тығыздығы ең төмен жерлердің бірі.
5. Еркін аңшылар мәдениеті: Гренландияның ауылдық аймақтарында адамдардың көбі итбалық аулап, дәстүрлі аңшылықпен айналысады.
Қорытынды
Гренландия — мұзды шөл дала мен ежелгі мәдениет тоғысқан ерекше арал. Оның бай тарихы, қатал табиғаты және ерекше тұрмыс - салты адамзатты әлі күнге дейін таңдандырады. Бүгінгі таңда Гренландия климаттың өзгеруіне байланысты әлемдік назарда тұр. Аралдың мұздықтарының еруі жаһандық деңгейдегі экологиялық өзгерістерге әсер етуі мүмкін.

Шарын шатқалы – Қазақстанның ең керемет табиғи ескерткіштерінің бірі. Ол Алматы облысында, Іле Алатауының шығысында, Шарын өзенінің бойында

Балқаш – Қазақстанның ең ірі көлдерінің бірі және Орталық Азиядағы бірегей табиғи су қоймасы. Оның жасы шамамен 2 миллион жыл деп есептеледі.

Байкал – планетадағы ең ежелгі, ең терең және ең таза көл. Оның жасы шамамен 25 - 30 миллион жыл, бұл оны Жердегі ең көне көлдердің біріне

Каспий теңізі – әлемдегі ең үлкен тұйық су айдыны және географиялық жағынан теңіз бен көлдің аралығындағы ерекше су қоймасы.

Франция – әлемдегі ең әсем және көрнекті елдердің бірі, өзінің бай тарихы, мәдениеті, сәулеті және табиғи сұлулығымен танымал.

Бананның отаны – Малай архипелагы. Малай тұрғындары Тынық мұхит арқылы сапар шеккеннен жер - жерге таралған. Оны мәдени өсімдікке айналдырған –