Баланы бесікке бөлеу: пайдалы ма, әлде зиян ба?

Баланы бесікке бөлеу: пайдалы ма, әлде зиян ба?

Қазақ халқының ежелден келе жатқан тәрбиелік дәстүрлерінің бірі – бесікке бөлеу. Бұл – ата - бабамыздан қалған бай мұра, әрі нәрестенің күтімі мен тәрбиесіне байланысты қалыптасқан әдет - ғұрып. Дегенмен, қазіргі таңда бесікке бөлеу мәселесі қоғамда түрлі пікірталас тудырып жүр. Бір тарап оны нәрестенің денсаулығы мен тәрбие үшін маңызды деп есептесе, енді бір тарап оны ескірген дәстүр деп санайды. Бұл мақалада бесікке бөлеудің пайдасы мен ықтимал зияндарын жан - жақты талқылап, оның қазіргі заманға сай келетін - келмейтінін қарастырамыз.

Бесік – қазақ мәдениетінің ажырамас бөлігі

Бесік – көшпелі өмір салтын ұстанған қазақ халқының сәби күтімі үшін таптырмас құралдарының бірі. Қазақ даласында жаңа туған нәрестеге арнайы дайындалған ағаш бесік қолданылған. Ол жеңіл, тасымалдауға ыңғайлы, әрі баланы ыңғайлы жатқызуға арналған.

Бесікті пайдалануда белгілі бір дәстүрлер сақталған. Бала өмірге келгенде, оған «бесік той» жасалып, бесікке салу рәсімі өткізілген. Бұл рәсімге ауылдың ақ жаулықты аналары қатысып, баланың денсаулығы мықты, ұйқысы тыныш, өмірі ұзақ болсын деген тілектер айтқан.

Бесікке бөлегеннің пайдасы

Баланың физиологиялық дамуына оң әсері

Бесікке бөлеудің ең үлкен артықшылықтарының бірі – баланың дене бітімінің дұрыс қалыптасуына ықпал етуі. Бала бесікте түзу жатады, оның омыртқасы мен аяқтарының дұрыс өсуіне жағдай жасалады. Көптеген зерттеулер нәрестенің дұрыс жатуы оның физикалық дамуына тікелей әсер ететінін дәлелдейді.

Бесік арқасында нәресте тым көп қозғалмайды, бұл оның аяқтарының қисық өсуіне жол бермейді. Әсіресе, аяқты түзу байлау әдісі баланың ерте еңбектеуіне және жүруіне оң әсер етуі мүмкін.

Тербету арқылы тыныш ұйқы қалыптастыру

Қазақ халқы бесіктің тербелісін нәрестенің ұйқысы үшін ерекше маңызды деп санаған. Тербеліс адамның жүйке жүйесіне оң әсер етеді, баланың ұйқысы тұрақты және тыныш болады. Қазіргі ғылым да баяу тербелістің адамның психологиялық жағдайына, жүйке жүйесіне жағымды әсер ететінін растайды. Сол себепті көптеген ата - аналар балаларын бесікке бөлегенде олар ұзақ әрі жайлы ұйықтайды.

Гигиеналық тазалықты қамтамасыз етеді

Бесікке бөлеудің тағы бір маңызды артықшылығы – нәрестенің тазалығын сақтау. Қазақтың дәстүрлі бесігіне арнайы қойылатын түбек пен шүмек арқылы нәрестенің астын құрғақ ұстауға болады. Бұл жөргек бөртпесінің алдын алып, баланың терісінің таза болуын қамтамасыз етеді. Қазіргі жаялықтар мен памперстерді қолданғанда терінің тітіркенуі жиі кездесетінін ескерсек, бесікке бөлеу гигиеналық тұрғыдан тиімді болуы мүмкін.

Ана мен баланың өмірін жеңілдету

Бесікте жатқан баланың қозғалысы шектеулі болғандықтан, анасы үй шаруасымен айналысуға мүмкіндік алады. Бұл әсіресе ауылдық жерлерде немесе көп балалы отбасыларда аса маңызды. Қазақ аналары бесіктің осы артықшылығын жоғары бағалаған, себебі бала тыныш ұйықтағанда, анасы да өз шаруаларын алаңсыз атқара алады.

Бесікке бөлегеннің ықтимал зияны

Бұлшықет пен қозғалыс белсенділігін шектеуі мүмкін

Қазіргі кейбір педиатрлар бесікке бөлегенде баланың қимыл - қозғалысы шектелетініне назар аударады. Қозғалыс – нәрестенің дене дамуына қажетті негізгі факторлардың бірі. Егер бала ұзақ уақыт бойы қозғалыссыз жатса, оның бұлшық еттері дұрыс дамымай қалуы мүмкін. Сондықтан ата - аналар бесікке бөлегенде, белгілі бір уақыт аралығында баланы шешіп, қозғалуына мүмкіндік беруі қажет.

Қатты байлау қан айналымына кері әсер етуі мүмкін

Баланы бесікке қатты байлау оның қан айналымын нашарлатуы мүмкін деген пікір бар. Егер байлау әдісі дұрыс болмаса, баланың аяқтары мен қолдары қанмен толық қамтамасыз етілмеуі ықтимал. Сондықтан, ата - аналар бесікке бөлегенде баланы тым қатты байламауға назар аударған жөн.

Психологиялық жайсыздық тудыруы мүмкін

Кейбір зерттеулер баланы тым қатты байлау оның эмоционалдық дамуына кері әсер етуі мүмкін екенін көрсетеді. Себебі, нәресте анасының құшағын, оның тербелісі мен жанасуын сезінгісі келеді. Егер бала ұзақ уақыт бойы қозғалыссыз жатса, оның қоршаған ортамен байланысы азаяды. Сондықтан кейбір ата - аналар баланың өздігінен қозғалуына мүмкіндік беру үшін бесікке бөлеуден бас тартады.

Бесікке үйреніп қалу мәселесі

Баланы ұзақ уақыт бойы бесікке үйрету оның басқа ортада ұйықтауын қиындатып жіберуі мүмкін. Кейбір ата - аналар бесікке үйренген балалардың төсекте немесе арбада ұйықтауға бейімделе алмайтынын байқаған. Бұл жағдай баланы кейінірек бесіктен шығару кезеңінде белгілі бір қиындықтар туғызуы мүмкін.

 Қазіргі заманға сай бесік қолдану мүмкін бе?

Қазіргі таңда көптеген ата - аналар бесікке бөлеуді қайта қарастырып жатыр. Біреулер оны дәстүр ретінде жалғастырып, нәресте күтімінде қолданса, енді біреулер заманауи жөргектер мен бесіктерді таңдауда.

Бесікке бөлегенде оны дұрыс пайдалану маңызды:

• Баланы ұзақ уақыт бойы қозғалыссыз қалдырмау;
• Байлау әдісін қатты қыспай, қан айналымын шектемеу;
• Белгілі бір уақыт аралығында шешіп, баланы еркін қимылдату;
• Ана мен баланың эмоционалдық байланысын сақтау үшін нәрестені жиі құшақтау.

Егер ата - аналар осы қағидаларды сақтаса, бесікке бөлегеннің зиянынан гөрі пайдасы көп болуы мүмкін.

Бесік – қазақ халқының ғасырлар бойы ұрпақ тәрбиесінде қолданған құнды мұрасы. Оның нәрестенің физиологиялық және психологиялық дамуына оң әсері бар екені дәлелденген. Дегенмен, оны дұрыс пайдаланбау кейбір зиянды факторларға әкелуі мүмкін. Қазіргі заманғы медицина мен дәстүр арасындағы тепе - теңдікті сақтау маңызды.

Бесікке бөлеу – әр ата - ананың жеке таңдауы. Егер ата - ана бесікке бөлеуді дұрыс қолданса, ол баланың денсаулығына пайдалы болуы мүмкін. Ал егер оны дұрыс пайдаланбаса, кейбір қиындықтарға тап болуы ықтимал. Сондықтан бесік қолдану туралы шешім әр отбасының өмір салты мен баланы тәрбиелеу қағидаларына байланысты қабылдануы керек.