Келіндердің сәлем салуы: дәстүрді сақтау ма, әлде ескіліктің сарқыншағы ма?

Келіндердің сәлем салуы: дәстүрді сақтау ма, әлде ескіліктің сарқыншағы ма?
Қазақ халқының салт - дәстүрлері ғасырлар бойы қалыптасып, ұрпақтан - ұрпаққа жалғасып келеді. Солардың бірі – келіннің сәлем салуы. Бұл дәстүр қазақ мәдениетінде ерекше орын алады және үлкендерге деген құрметтің белгісі ретінде қабылданады. Дегенмен, бүгінгі заманда бұл дәстүрге қатысты түрлі пікірлер айтылуда. Біреулер оны қазақтың байырғы салт - санасын сақтаудың жолы деп есептесе, енді біреулер оны ескіліктің сарқыншағы ретінде көреді. Осы мақалада келіндердің сәлем салу дәстүрінің мән - мағынасын, оның пайдасы мен кемшіліктерін қарастырып, заман талабына сай орынды немесе орынсыз екенін талқылаймыз.
Келіннің сәлем салуы дегеніміз не?
Сәлем салу – қазақ келіндерінің ата - енесіне, қайын жұртына, әсіресе үлкен кісілерге құрмет көрсету дәстүрі. Келін күйеуінің туыстарымен алғаш кездескенде және күнделікті өмірде жасы үлкендерге арнайы иіліп сәлем береді. Сәлем салу көбіне «Келін сәлем!» деп айтылған шақыруға жауап ретінде орындалады және кейбір өңірлерде қолын жүрек тұсына қойып, басын изеу арқылы жүзеге асады.
Бұл дәстүрдің түпкі мақсаты – үлкенге құрмет көрсету. Қазақ халқы отбасы иерархиясын қатаң сақтаған, сондықтан үлкенді сыйлау – отбасы ішіндегі татулықтың, тәртіптің негізі болған.
Сәлем салудың тарихи және мәдени мәні
Келіннің сәлем салуы – тек қазақ халқына ғана емес, Орта Азия мен түркі халықтарының көпшілігіне тән дәстүр. Ол отбасылық әдептіліктің, инабаттылықтың және тәртіптің көрінісі ретінде саналған. Сәлем салу арқылы келін жаңа әулетіне сіңісіп, үлкендерге деген ізеттілігін көрсетеді.
Қазақ мәдениетінде әйел адамның сәлем салуы тек міндет емес, сонымен қатар оның кішіпейілдігін, тәрбиелілігін білдіретін әдет. Көптеген отбасылар бұл дәстүрді қазақы тәрбие мен ұлттық құндылықтарды сақтаудың бір жолы деп есептейді. Сонымен қатар, сәлем салу – келіннің жаңа отбасына құрметпен қарайтынын, оның ережелері мен дәстүрлерін қабылдайтынын білдіреді.
Сәлем салудың пайдасы қандай?
Үлкендерге құрмет көрсетудің белгісі
Сәлем салу – үлкендерді құрметтеу мен сыйлаудың бір жолы. Бұл келін мен қайын жұрты арасындағы сыйластықты нығайтып, отбасылық қарым - қатынасты жақсартады. Үлкендер тарапынан «Келін жақсы, тәрбиелі» деген жылы лебізді есту келін үшін үлкен марапат болып саналады.
Отбасы татулығын нығайтады
Сәлем салу келін мен оның жаңа отбасы мүшелері арасындағы татулықты сақтауға көмектеседі. Үлкендерді сыйлау – жанұя ішіндегі ауызбіршіліктің кепілі. Көптеген аналар мен енелер бұл дәстүрді келіннің отбасыға деген құрметі ретінде қабылдап, оған жақсы қарым - қатынаста болады.
Қазақтың ұлттық салт - дәстүрін сақтау
Бүгінде жаһандану заманында көптеген ұлттық құндылықтар ұмытылып бара жатыр. Осы орайда сәлем салу – қазақ халқының мәдениетін сақтау мен жалғастырудың бір жолы. Келіндердің сәлем салуы қазақи болмысымызды көрсететін ерекше дәстүрлердің бірі болып табылады.
Сәлем салудың кемшіліктері немесе сынға алыну себептері
Құлдық сана немесе әйелдің төменгі орынға қойылуы
Кейбір адамдар сәлем салуды ер адамның үстемдігін білдіретін дәстүр ретінде қабылдайды. Олардың пікірінше, бұл әдет әйелдерді төмендетіп, ер адамдарға артықшылық береді. Осы себепті кейбір заманауи келіндер бұл дәстүрді ұстанбауды жөн көреді.
Мәжбүрлеу факторы
Кейбір отбасыларда келіндерге сәлем салуды міндетті түрде орындау керек деген талап қойылады. Егер келін сәлем салмаса, ол «тәрбиесіз» немесе «жаман келін» деп сынға ұшырауы мүмкін. Бұл жағдай келінге психологиялық қысым тудыруы мүмкін.
Қалалық өмір салтына сай еместігі
Қазіргі заманғы урбанизация мен өмір сүру салты бұл дәстүрді біртіндеп әлсіретіп келеді. Қалада тұратын келіндер көбінесе бұл әдетті ұстанбайды, өйткені үлкендермен күнделікті кездесу сирек болады. Сонымен қатар, кейбір жастар бұл дәстүрді ескірген деп санайды және өздерін ыңғайсыз сезінеді.
Бүгінгі заманға сай келіндерге сәлем салудың орны бар ма?
Бүгінде сәлем салуды сақтап қалу немесе оны ұмыт қалдыру мәселесі көпшілік арасында қызу талқыланып келеді. Бұл дәстүрді ұстану немесе ұстанбау – әр отбасының өз таңдауы. Кейбір отбасылар сәлем салуды қатаң түрде талап етсе, енді бірі оны тек дәстүрдің белгісі ретінде ғана қабылдайды.
Заманауи қоғамда сәлем салу келіннің жеке қалауына байланысты болуы тиіс. Егер ол шынайы құрметпен, ішкі ниетімен сәлем салса, бұл дәстүрдің ешқандай зияны жоқ. Ал егер оны мәжбүрлеу арқылы жасататын болса, онда бұл келін үшін ауыртпалыққа айналуы мүмкін.
Сондай - ақ, үлкендерді құрметтеу тек сәлем салумен шектелмеуі керек. Келін сәлем салмаса да, ол үлкендерді сыйлап, қамқорлық танытып, жылы қарым - қатынаста болса, бұл оның тәрбиелі екенін көрсетеді. Қазіргі қоғамда құрметтің түрлері өзгергенімен, оның мәні сақталуы керек.

Келіннің сәлем салуы – қазақ халқының ғасырлар бойы қалыптасқан дәстүрлерінің бірі. Ол үлкенге құрмет көрсету, жанұя татулығын сақтау мен ұлттық болмысымызды айқындайтын маңызды әдет. Дегенмен, қазіргі заман жастары бұл дәстүрге әртүрлі көзқараспен қарайды. Кейбіреулер оны қазақи тәрбиенің белгісі деп қабылдаса, басқалары оны ескі салт ретінде санайды.

Бастысы – сәлем салу мәжбүрлеусіз, шынайы құрметпен орындалса ғана өзінің мәнін жоғалтпайды. Қазіргі заманға сай, құрмет пен ізеттілік тек белгілі бір әдетпен емес, жалпы адами қарым - қатынаспен де өлшенуі тиіс. Сондықтан әр отбасы өз дәстүрлерін заман талабына сай бейімдеуі қажет.